Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường trong tuần này sẽ thăm New Zealand trong bối cảnh chính quyền Wellington phát đi tín hiệu muốn gia nhập hiệp ước an ninh AUKUS bất chấp những cảnh báo của Bắc Kinh.

 Ngoại trưởng New Zealand Winston Peters (phải) và Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị tại cuộc gặp hồi tháng 3-2024 ở Wellington. Ảnh: AFP

Trong thông cáo đưa ra hôm 10-6, Thủ tướng New Zealand Christopher Luxon cho biết ông sẽ nhiệt liệt chào đón chuyến thăm New Zealand lần đầu tiên trong vòng 7 năm qua của người đứng đầu Chính phủ Trung Quốc và xem đây là “cơ hội quý giá để trao đổi các lĩnh vực hợp tác giữa 2 nước”.

“New Zealand và Trung Quốc đang tham gia vào những lĩnh vực mà chúng tôi có chung lợi ích và chúng tôi trao đổi thẳng thắn, mang tính xây dựng với nhau ở những lĩnh vực mà chúng tôi có những khác biệt. Mối quan hệ của chúng tôi rất quan trọng, phức tạp và kiên cường”, ông Luxon tuyên bố. Về những thách thức trong quan hệ với Trung Quốc, Thủ tướng New Zealand nhấn mạnh: “Triển vọng toàn cầu đầy thách thức khiến chúng tôi phải cần thiết chia sẻ quan điểm và lôi kéo Trung Quốc vào các vấn đề chính quan trọng đối với New Zealand”.

Bên cạnh tập trung vào vấn đề hòa bình và ổn định tại Ấn Ðộ Dương - Thái Bình Dương trong môi trường an ninh mới nhiều thách thức, Thủ tướng Luxon cho hay New Zealand có niềm tin vào tăng trưởng thương mại với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Trung Quốc hiện là đối tác thương mại lớn nhất của New Zealand với kim ngạch hơn 23 tỉ USD trong năm tài khóa kết thúc vào cuối tháng 3-2024.

Với chuyến công du tới, ông Lý Cường là quan chức cao cấp thứ hai của Trung Quốc thăm New Zealand trong năm nay, sau chuyến thăm nước này 5 ngày của Ngoại trưởng Vương Nghị hồi cuối tháng 3. Chuyến đi của ông Vương lúc đó diễn ra sau khi giới chức Mỹ và Úc đều công khai tuyên bố mở cửa đàm phán cho New Zealand gia nhập Trụ cột thứ hai của hiệp ước an ninh 3 bên AUKUS (Úc, Anh, Mỹ).

AUKUS được tuyên bố thành lập năm 2021 với 2 trụ cột. Trụ cột thứ nhất được giới hạn trong 3 nước thành viên sáng lập, bao gồm việc hỗ trợ Úc mua sắm tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân. Trụ cột thứ hai tập trung vào chia sẻ các công nghệ quốc phòng tiên tiến trên các lĩnh vực như lượng tử, trí tuệ nhân tạo, an ninh mạng và vũ khí siêu thanh, đồng thời mở rộng thành viên mới với các nước gồm Nhật Bản, Hàn Quốc, New Zealand và Canada.

Trước viễn cảnh AUKUS được mở rộng, các quan chức Trung Quốc đã nhiều lần cảnh báo hành động này sẽ làm suy yếu chính sách không phổ biến vũ khí hạt nhân và kích động các cuộc chạy đua vũ trang
khu vực.

Tuy nhiên, chính quyền New Zealand cho rằng họ không tham gia Trụ cột thứ nhất của AUKUS vì chính sách an ninh phi hạt nhân, nhưng Wellington phải xét đến lợi ích quốc gia trong việc tham gia Trụ cột thứ hai của AUKUS. Chính quyền ông Luxon đang cân nhắc giữa cái giá kinh tế và an ninh trước quyết định gia nhập AUKUS, nhưng hy vọng Trung Quốc sẽ không trả đũa New Zealand bằng những đòn trừng phạt kinh tế.

Thật ra, New Zealand từ lâu được coi là nước có tiếng nói ôn hòa trước Trung Quốc trong liên minh chia sẻ tình báo Ngũ Nhãn gồm Úc, Canada, New Zealand, Anh và Mỹ. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, Wellington đã bày tỏ lo ngại các hành động gây hấn và tầm ảnh hưởng lớn của Bắc Kinh tại khu vực. Năm 2018, chính quyền của bà Thủ tướng Jacinda Ardern đưa ra chiến lược xác định Trung Quốc là mối đe dọa đến trật tự quốc tế dựa trên luật lệ.

Thế nên, không phải ngẫu nhiên mà Ngoại trưởng New Zealand Winston Peters mới đây tuyên bố nước này “có những lý do mạnh mẽ” để tham gia các thỏa thuận an ninh như AUKUS. Và như một lời đe dọa về nguy cơ căng thẳng sắp tới, Ðại sứ Trung Quốc tại New Zealand Vương Tiểu Long cho rằng mối quan hệ song phương đang bước vào “thời điểm quan trọng”.

ÐỨC TRUNG (Tổng hợp)