Afghanistan hiện là nước sản xuất thuốc phiện hàng đầu thế giới. Sau khi giành quyền kiểm soát đất nước, Taliban tuyên bố Afghanistan dưới thời lực lượng này sẽ không còn là quốc gia trồng cây thuốc phiện nữa. Tuy nhiên, cách họ thực hiện cam kết vẫn chưa rõ ràng.

Năm ngoái, tổng diện tích trồng anh túc ở Afghanistan vào khoảng 224.000 héc-ta. Ảnh: CNN

Trong lần trước Afghanistan nằm dưới quyền kiểm soát của Taliban giai đoạn 1996-2001, các cánh đồng anh túc mọc lên khắp cả nước. Trước khi Taliban nắm quyền, ước tính khoảng 59% sản lượng thuốc phiện toàn cầu đến từ Afghanistan. Vào năm 1999, ba năm sau khi Taliban thành lập Tiểu vương quốc Hồi giáo Afghanistan, tổng sản lượng thuốc phiện thô của đất nước Tây Nam Á đạt gần 4.600 tấn - hơn gấp đôi so với năm trước đó. Từ lâu, Taliban được cho là có mối quan hệ cộng sinh với việc buôn bán thuốc phiện, thứ có thể được dùng để tạo ra heroin. Trong thập niên 1990, lực lượng này vẫn cho phép buôn bán thuốc phiện dù cấm cần sa, thuốc lá và tuyên bố hai thứ đó là điều cấm kỵ với tín đồ Hồi giáo. Thật ra, Taliban cần sự hỗ trợ của những kẻ buôn ma túy, nông dân và nguồn thu nhập từ đánh thuế sản xuất thuốc phiện.

Đến năm 2000, Taliban cấm trồng và buôn bán thuốc phiện để nhận được khoản trợ cấp 43 triệu USD từ quỹ chống ma túy của Chính phủ Mỹ. Thế nhưng sau khi Mỹ đưa quân vào Afghanistan lật đổ Taliban năm 2001, hoạt động sản xuất phát triển trở lại ở những khu vực do Taliban nắm giữ. Bất chấp việc Washington chi gần 9 tỉ USD để hỗ trợ các chiến dịch xóa bỏ cây anh túc ở Afghanistan, sản lượng tại đây thậm chí đạt mức cao kỷ lục 9.900 tấn vào năm 2017, trị giá khoảng 1,4 tỉ USD, tương đương 7% GDP. Theo Kênh CNN, Mỹ tin rằng mạng lưới các phòng thí nghiệm sản xuất ma túy đã mang về cho Taliban khoảng 200 triệu USD/năm. Theo báo cáo của Tổng Thanh tra Đặc biệt Mỹ về Afghanistan năm 2017, trồng cây anh túc tạo ra tới 590.000 việc làm toàn thời gian, nhiều hơn số lượng người được lực lượng an ninh và quốc phòng Afghanistan tuyển mộ.

Năm 2018, Văn phòng Chống Ma túy và Tội phạm của Liên Hiệp Quốc (UNODC) ước tính “công nghiệp” thuốc phiện chiếm 11% GDP Afghanistan. Afghanistan năm ngoái sản xuất 85% lượng thuốc phiện của thế giới, vượt xa Myanmar và Mexico, theo số liệu của UNODC. Nước này cũng bị cáo buộc đóng vai trò chính trong việc cung cấp cần sa và methamphetamine trên toàn cầu. Theo tờ Washington Post, ngành sản xuất thuốc phiện ở Afghanistan không chỉ khó xóa sổ vì được Taliban “chống lưng” mà vấn đề lớn nhất được cho là tham nhũng và tham nhũng lại gắn liền với ma túy.

Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế chỉ ra rằng các tuyên bố gần đây của Taliban cho thấy nhóm này “sử dụng việc xóa bỏ ma túy như một con bài thương lượng để đổi lại viện trợ quốc tế”. Hiện Taliban bị chặn quyền tiếp cận một số quỹ của Chính phủ Afghanistan tại Mỹ, do vậy họ cần mọi số tiền có thể huy động được.

Được biết, giá thuốc phiện tại đây đã tăng gấp 3 lần kể từ khi Taliban kiểm soát đất nước hồi trung tuần tháng 8.

HẠNH NGUYÊN (Tổng hợp)