Thai phụ bị nhau tiền đạo; có sẹo mổ lấy thai; tiền căn bóc nhân xơ tử cung; phụ nữ mang thai trên 35 tuổi; sinh con nhiều lần; tiền sử nạo phá thai nhiều lần… là những đối tượng có nguy cơ cao bị nhau cài răng lược trong cuộc sinh nở. Do vậy, thai phụ cần thăm khám thai định kỳ theo hướng dẫn của cán bộ y tế chuyên khoa để được tư vấn, chăm sóc tốt nhất cho sức khỏe mẹ và thai nhi.

Thời gian qua, BV Phụ sản TP Cần Thơ nỗ lực cấp cứu nhiều trường hợp sản bệnh nguy kịch, trong đó có cả nhau cài răng lược, cứu sống được mẹ và bé, đem lại niềm vui mẹ tròn con vuông cho các cặp vợ chồng. Bác sĩ Vũ Đăng Khoa, Phó Trưởng khoa Sản bệnh, Bệnh viện (BV) Phụ sản thành phố, cho biết: Bình thường các gai nhau chỉ bám đến một phần lớp nội mạc tử cung, sau khi sinh, bánh nhau sẽ bong ra một cách dễ dàng. Tuy nhiên, một số trường hợp bánh nhau không bám như bình thường mà có thể vượt qua lớp nội mạc tử cung, bám sâu và chắc vào lớp cơ tử cung, thậm chí xuyên thủng cả lớp cơ tử cung, xâm lấn vào các cơ quan lân cận như bàng quang, ruột… Tình trạng này gọi là nhau cài răng lược. Nhau cài răng lược là bệnh hiếm gặp. Trong vài thập kỷ gần đây, tỷ lệ mắc nhau cài răng lược tăng lên đáng kể (khoảng từ 1/2.000 đến 2.500 ca sinh). Sự gia tăng này liên quan với tỷ lệ mổ lấy thai (theo thống kê của BV Từ Dũ TP Hồ Chí Minh). Có 3 dạng nhau cài răng lược, tùy mức độ xâm lấn của bánh nhau. Mức độ nhẹ tức bánh nhau bám và xâm lấn một phần lớp cơ tử cung. Mức độ trung bình: bánh nhau bám sâu vào lớp cơ tử cung, nhưng chưa xuyên qua các cơ quan lân cận. Mức độ nặng: bánh nhau ăn xuyên hết lớp cơ, lớp thanh mạc tử cung và ăn lan đến các cơ quan lân cận như: bàng quang, ruột...

Thai phụ cần thăm khám định kỳ để được tư vấn bảo vệ sức khỏe mẹ và thai nhi.

Những trường hợp nhau cài răng lược sau khi sanh nhau sẽ không bong và chảy máu không cầm được nên có những nguy cơ: băng huyết sau sinh có thể phải truyền máu, đe dọa tính mạng của sản phụ; sót nhau gây nhiễm trùng hậu sản; sanh non do chảy máu nhiều (thường là trong tam cá nguyệt 3 của thai kỳ; cắt tử cung; nếu nhau cài đến bàng quang hay trực tràng thì đôi khi phải cắt bỏ một phần bàng quang hay trực tràng mới cầm máu được; gây dò bàng quang, âm đạo, trực tràng,… Do vậy, khi chẩn đoán nhau cài răng lược sau lúc thai nhi ra đời, tùy sinh thường hay sanh mổ, cần nghi ngờ nhau cài răng lược nếu thấy nhau không bong tự nhiên sau khi em bé ra; sẽ cố gắng lấy phần nhau bằng cách bóc nhau, cầm máu khi có chảy máu quá nhiều (bằng thuốc hay bằng phẫu thuật), cũng có thể dùng methotrexate tiêu diệt phần nhau còn lại. Nói chung, chẩn đoán lúc này là khá bị động, xử trí cụ thể tùy tình trạng nhau bám, tình trạng mất máu của mẹ.

Nguyên nhân gây nhau cài răng lược thường do thành tử cung nơi nhau bám bị suy yếu, không đủ dinh dưỡng, nên các gai nhau phải tăng cường phát triển. Những phụ nữ có nguy cơ cao bị nhau cài răng lược: Thứ nhất nhau tiền đạo: nhau bám phần dưới của thân tử cung, vốn là nơi có lớp cơ mỏng (khoảng 1/3 tử cung). Thứ hai có tiền sử mổ lấy thai: tỷ lệ tăng theo số lần mổ lấy thai trước đó. Mổ lần 1 tăng nguy cơ cho mang thai lần sau là 4,5 lần, mổ lần 2 tăng 11,3 lần. Nhau cài răng lược tăng khi sản phụ bị nhau tiền đạo và có sẹo mổ lấy thai. Ở sản phụ không có vết mổ cũ, nhau tiền đạo kèm nhau cài răng lược chiếm 9,4% nhưng ở người có 1 lần mổ lấy thai tần suất là 21,1%, nếu 2 lần mổ lấy thai tỷ lệ này là 47,6%. Ngoài ra, nhau cài răng lược còn liên quan tiền căn bóc nhân xơ tử cung, u xơ tử cung (làm cho thành tử cung có dinh dưỡng kém), dính buồng tử cung, lạc nội mạc trong cơ tử cung; phụ nữ mang thai trên 35 tuổi; đẻ nhiều lần: ¼ sản phụ nhau cài răng lược có số lần mang thai hơn 6 lần; tiền sử nạo phá thai nhiều lần.

Về đặc điểm cận lâm sàng của bệnh lý nhau cài răng lược: Chảy máu trước sinh hay xảy ra và thường phối hợp với nhau tiền đạo. Nhau cài răng lược tại vị trí vết mổ cũ làm tăng nguy cơ vỡ tử cung trong thai kỳ. Nếu không có các tình trạng trên đi kèm, đa số thai kỳ sẽ diễn tiến bình thường. Sản phụ không có triệu chứng đặc hiệu và rất khó phát hiện trong quá trình khám thai, siêu âm định kỳ nếu nhau cài ở thể nhẹ hoặc thể trung bình. Phần lớn các trường hợp phát hiện lúc sanh (nhau thoát ra chậm hay khó khăn dù có can thiệp bằng cách bóc nhau sau sổ thai).

Nhau cài răng lược hầu như không có dấu hiệu gì báo trước trong lúc mang thai, chỉ biết được khi sanh. Thường khi có chẩn đoán tình trạng nhau tiền đạo hay trên các nhóm nguyên nhân đã kể, bác sĩ sẽ thận trọng xem xét có nhau cài răng lược hay không. Khi siêu âm ba tháng cuối thai kỳ, người siêu âm cũng nên tìm xem có các dấu hiệu nhau cài răng lược không, nhất là khi có nhau tiền đạo. Khi có chẩn đoán chủ động trước lúc sinh: bệnh nhân sẽ được chẩn đoán mức độ bám chặt của nhau, mức độ tổn thương các cơ quan lân cận. Khi thấy nhau bám quá chặt, xâm lấn các cơ quan lân cận, bác sĩ sẽ đề nghị mổ lấy thai, để nguyên bánh nhau và cắt tử cung cùng với bánh nhau, vì nếu cố bóc nhau sẽ làm mất máu trầm trọng và làm tổn thương tử cung lẫn cơ quan lân cận. Khi cài răng lược ít hơn (không quá thành tử cung), có thể chỉ mổ lấy thai, cố gắng lấy phần nhau bong được, phần nhau khó lấy sau đó sẽ dùng thuốc để diệt.

Thu Sương (lược ghi)