Tái định cư (TĐC) là việc Nhà nước thực hiện bồi thường bằng đất ở hoặc bằng nhà ở tại khu TĐC hoặc địa điểm khác phù hợp cho người có đất thu hồi hoặc hỗ trợ bằng giao đất ở, nhà ở TĐC cho người không đủ điều kiện bồi thường về đất ở theo quy định nhưng không còn chỗ ở nào khác. Luật Đất đai năm 2024 có nhiều điểm mới, theo đó, người sử dụng đất được lợi hơn từ chính sách TĐC.

Ưu tiên lựa chọn khu đất có vị trí thuận lợi để hình thành khu TĐC. Trong ảnh: Khu đất được quy hoạch làm khu TĐC An Bình, phường An Bình, quận Ninh Kiều, TP Cần Thơ.

Luật Đất đai năm 2024 quy định, trường hợp người có đất ở thu hồi mà phải di chuyển chỗ ở và được bồi thường bằng giao đất ở hoặc nhà ở TĐC nhưng tiền bồi thường về đất ở không đủ so với giá trị của 1 suất TĐC tối thiểu thì được Nhà nước hỗ trợ tiền đủ để được giao 1 suất TĐC tối thiểu. Trường hợp hộ gia đình, cá nhân, người gốc Việt Nam định cư ở nước ngoài đủ điều kiện được hỗ trợ TĐC mà có nhu cầu tự lo chỗ ở thì ngoài việc được bồi thường về đất bằng tiền còn được nhận tiền hỗ trợ để tự lo chỗ ở. UBND cấp tỉnh căn cứ quy mô diện tích đất ở thu hồi, số nhân khẩu của hộ gia đình và điều kiện cụ thể tại địa phương quy định mức hỗ trợ cho phù hợp.

Bên cạnh đó, Luật Đất đai năm 2024 bổ sung quy định cụ thể khu TĐC bảo đảm: các điều kiện về hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội (đối với khu vực nông thôn: đạt tiêu chuẩn nông thôn mới, đối với khu vực đô thị: đạt tiêu chuẩn đô thị); phù hợp với truyền thống văn hóa, phong tục tập quán của cộng đồng dân cư nơi có đất thu hồi. Địa điểm bố trí TĐC: tại địa bàn hành chính cấp xã, cấp huyện, địa bàn khác có điều kiện tương đương; ưu tiên lựa chọn khu đất có vị trí thuận lợi để hình thành khu TĐC, ưu tiên TĐC tại chỗ. Về trường hợp người có đất ở thu hồi mà không còn chỗ ở khác thì trong thời gian chờ bố trí TĐC, được bố trí vào nhà ở tạm hoặc hỗ trợ tiền thuê nhà ở trong thời gian chờ bố trí TĐC tại chỗ; giá đất nộp tiền sử dụng đất TĐC được xác định theo bảng giá đất. PGS.TS Phan Trung Hiền, Trưởng Khoa Luật, giảng viên cao cấp Trường Đại học Cần Thơ, cho biết: “Luật Đất đai năm 2024 bổ sung quy định giao trách nhiệm UBND cấp tỉnh căn cứ vào quỹ đất ở, nhà ở TĐC và tình thực tế tại địa phương quy định chi tiết về cơ chế thưởng đối với người có đất bị thu hồi bàn giao mặt bằng trước thời hạn và suất TĐC tối thiểu”.

Suất TĐC tối thiểu được quy định bằng đất ở, nhà ở hoặc bằng nhà ở hoặc bằng tiền để phù hợp với việc lựa chọn của người được bố trí TĐC. Trường hợp suất TĐC tối thiểu được quy định bằng đất ở, nhà ở thì diện tích đất ở TĐC không nhỏ hơn diện tích tối thiểu theo quy định của UBND cấp tỉnh về diện tích tối thiểu và diện tích nhà ở TĐC không nhỏ hơn diện tích căn hộ tối thiểu theo quy định của pháp luật về nhà ở. Trường hợp suất TĐC tối thiểu được quy định bằng nhà ở thì diện tích nhà ở TĐC không nhỏ hơn diện tích căn hộ tối thiểu theo quy định của pháp luật về nhà ở. Trường hợp suất TĐC tối thiểu được tính bằng tiền thì khoản tiền cho suất TĐC tối thiểu tương đương với giá trị một suất TĐC tối thiểu bằng đất ở, nhà ở tại nơi bố trí TĐC. UBND cấp tỉnh quy định suất TĐC tối thiểu bằng đất ở, nhà ở, bằng nhà ở và bằng tiền.

Về quỹ đất, quỹ nhà để bố trí TĐC: đơn vị, tổ chức thực hiện nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ TĐC thực hiện các dự án TĐC hoặc nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất ở, nhà ở thương mại, nhà ở xã hội để bố trí TĐC. Kinh phí thực hiện dự án TĐC hoặc nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất ở, nhà ở thương mại, nhà ở xã hội được ứng vốn từ ngân sách nhà nước, Quỹ phát triển đất hoặc Quỹ đầu tư phát triển, quỹ tài chính khác được ủy thác hoặc từ chủ đầu tư tự nguyện ứng trước tiền bồi thường, hỗ trợ, TĐC. Việc lập, thẩm định, phê duyệt, nghiệm thu, quyết toán dự án TĐC; thẩm định, phê duyệt thiết kế xây dựng dự án TĐC thực hiện theo quy định của pháp luật về nhà ở, pháp luật về xây dựng, pháp luật về đầu tư công và pháp luật khác có liên quan...

Trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày quyết định phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, TĐC có hiệu lực thi hành, cơ quan, đơn vị, tổ chức thực hiện bồi thường phải chi trả tiền bồi thường, hỗ trợ cho người có đất thu hồi, chủ sở hữu tài sản. Trường hợp cơ quan, đơn vị, tổ chức thực hiện bồi thường chậm chi trả, trả thêm bằng mức tiền chậm nộp theo Luật Quản lý thuế tính trên số tiền chậm trả và thời gian chậm trả. Kinh phí chi trả bồi thường chậm được bố trí từ ngân sách của cấp phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, TĐC. Trường hợp người có đất thu hồi, chủ sở hữu tài sản không nhận tiền bồi thường, hỗ trợ hoặc trường hợp đất thu hồi, tài sản đang có tranh chấp thì tiền bồi thường, hỗ trợ được gửi vào tài khoản tiền gửi mở tại ngân hàng thương mại do Nhà nước nắm giữ cổ phần chi phối theo lãi suất không kỳ hạn; tiền lãi từ khoản tiền bồi thường, hỗ trợ được trả cho người có quyền sử dụng đất, chủ sở hữu tài sản được bồi thường, hỗ trợ.

PGS.TS Phan Trung Hiền cho biết: “Luật Đất đai năm 2024 bổ sung quy định trường hợp phương án bồi thường, hỗ trợ, TĐC phải chỉnh sửa, bổ sung mà có nội dung chỉnh sửa về giá đất, giá tài sản thì giá đất, giá tài sản để tính bồi thường được xác định tại thời điểm ban hành quyết định điều chỉnh phương án. Trường hợp giá tài sản thấp hơn so với giá đất, giá tài sản trong phương án đã phê duyệt thì áp dụng giá bồi thường trong phương án đã phê duyệt để đảm bảo quyền lợi cho người có đất thu hồi. Người sử dụng đất được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất mà chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính về đất đai đối với Nhà nước theo quy định của pháp luật thì phải trừ đi khoản tiền chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính vào số tiền được bồi thường để hoàn trả ngân sách nhà nước”.

Bài, ảnh: Hoàng Yến