Ngõ trúc chạy dài theo con đường nhỏ dẫn vào ngôi nhà mái ngói âm dương vẩy cá của ngoại. Ngôi nhà ba gian thấp tè kiểu cổ xưa. Ngõ trúc tràn trề nhựa sống với hai hàng cây đâu tàn vào nhau, những bụi trúc to, cây già ngả vàng, cây non xanh mởn, búp non thẳng thớn lao thẳng lên bầu trời, chen vào cây mẹ để được che chở vươn lên đón nắng. Ngõ trúc mát rười rượi, nơi lý tưởng để trẻ con chơi: Bắn bi, búng dây thun, đá chà, nhảy dây, cò chẹp… Ngõ trúc thưa nắng vì có cố rướn mình cách mấy, nắng cũng đành bất lực, không thể lọt qua được những thân cây mảnh khảnh nhưng bao bọc, quyện chặt vào nhau…

Ông ngoại thường ra ngõ trúc ngồi khề khà với bình trà lúc nào cũng ấm nóng, đựng trong trái dừa khô cắt bảy ba, phành phạch quạt mo, xúm xít xung quanh là lũ trẻ, đôi mắt đen mở to, tai căng hết cỡ nghe ngoại thuật lại những trận đánh đồn giặc ngày xưa hay như một cuốn phim tài liệu chiếu trên ti vi, lâu lâu ngoại dừng lại uống ngụm trà, giải thích tại sao phải chọn cách đánh đó, lũ trẻ con nhận được một bài học lịch sử gần gũi. Dưới ngõ trúc, thường ngày, là tiếng vót nan của ngoại. Ngoại chặt những cây trúc già, chẻ nan và đan đủ thứ vật phẩm trong nhà, đôi khi theo đặt hàng của bà con hàng xóm, từ rổ, rá, bung, lờ, rế nồi, tới lồng chim, manh bồ dùng để dừng vách…

Ngõ trúc mùa hè mát dịu, lũ chim sâu nhảy nhót líu lo. Thời gian hè lũ trẻ thường chọn những cây trúc thẳng đẹp sau đó xin ngoại làm cần câu cá bống dừa, hay đi bắt đuông cho trúc. Ngõ trúc xôn xao mùa thi khi lũ trẻ kéo nhau ngồi dưới tán trúc ê a học bài, chúng thường bẻ những cành trúc khô vẽ những sơ đồ công thức dưới đất. Đứa lớn chỉ cho đứa nhỏ giải bài tập cũng bằng que trúc vẽ dưới đất, vậy mà đứa nào cũng có chí, cũng hình thành ước mơ vẫy vùng sau này…

Trước ngõ trúc bao giờ ngoại cũng đặt một cái lu nhỏ chứa đầy nước mưa được đậy kín, úp lên mặt một cái chén sành. Đó là nước tặng khách đường xa, có thể rửa mặt, hay uống một ngụm mát lòng tiếp tục hành trình.

Những đứa trẻ ngày xưa giờ đã lớn, hầu hết thành đạt, trôi đi tứ xứ. Một đời người lặng lẽ đi qua, ngoại về với đất. Ngõ trúc vẫn nguyên vẹn hình ảnh xưa cũ, những cây trúc già chết hoặc được mẹ chiết bán cho những người đan đát, hay cho hàng xóm làm nẹp vách, mè, rui. Từ gốc những mầm mới trúc lại nhú những búp non, một sự sống mới tái sinh. Mẹ ngày ngày quét lá trúc rơi nơi ngõ nhỏ, mắt vẫn đau đáu ngóng trông con miền xa. Ngõ trúc nằm yên chờ đợi sự trở về…

NGUYỄN HOÀNG NHÂN