Khác với những tác phẩm trước của Nguyễn Nhật Ánh, “Ngồi khóc trên cây” ít hài hước, không có nhiều lời thoại mà thiên về kể chuyện và miêu tả tâm lý nhân vật. Đặc biệt, người đọc như lạc vào một thế giới thiên nhiên đầy màu sắc trong truyện: đó là không gian êm đềm nơi làng quê với dòng sông, đồng lúa, đồi núi và những trò chơi trẻ con giản dị; là cảnh đẹp hoang sơ, kỳ vĩ của núi rừng, thác nước, muông thú… Bối cảnh đẹp và nên thơ đã góp phần tô điểm cho chuyện tình cảm giữa hai nhân vật chính càng lung linh, sinh động.

Đông cùng gia đình rời làng lên thành phố sinh sống đã nhiều năm. Năm 18 tuổi, trong một chuyến về thăm quê, Đông quen với một cô bé 14 tuổi có biệt danh là Rùa. Cô bé có hoàn cảnh rất đáng thương: cha mất sớm, mẹ đi lấy chồng khác nên cô sống với ông bà nội. Lúc nhỏ, Rùa bệnh nặng phải nghỉ học 4 năm nên giờ mới học đến lớp 5. Rùa hầu như không có bạn, cô bé chơi với những con vật trong nhà và trong rừng nên có khả năng giao tiếp đặc biệt với chúng. Những ngày vui đùa, đọc sách, phiêu lưu vào rừng cùng Rùa đã khiến Đông nảy sinh tình cảm với cô bé. Rùa cũng thích Đông và hẹn anh hãy chờ cô lớn. Tuy nhiên, tình yêu của họ bị ngăn cản bởi một bí mật động trời…

Điều hấp dẫn nhất của truyện chính những tình huống bất ngờ, được khéo léo xây dựng nối tiếp nhau, tạo nên sự lôi cuốn, dẫn dắt người đọc. Bí mật bộc lộ rằng Rùa và Đông là anh em họ đã khiến Đông rất đau khổ, cố gắng quên đi tình yêu đầu đời. Cái chết của ba Rùa cũng nảy sinh nhiều vấn đề: từ người anh hùng chết do tai nạn khi bắt cướp, ông lại trở thành tên ăn trộm bị rượt bắt mà chết… Thế  nên khi mọi chuyện được sáng tỏ, ai cũng thở phào nhẹ nhõm: bởi Đông và Rùa không có quan hệ huyết thống và ba của Rùa là một người tốt. Tuy nhiên, niềm vui mau chóng bị dập tắt vì chỉ ít lâu sau, Đông hay tin Rùa hy sinh khi cố gắng cứu các em học sinh bị nước lũ cuốn trôi. Mọi người đều đau xót, tiếc thương vì Rùa ra đi khi chỉ vừa tròn 17 tuổi. Nhưng, điều kỳ diệu đã xảy ra…

“Ngồi khóc trên cây” như một câu chuyện cổ tích thời hiện đại với thông điệp: “ở hiền gặp lành”, “gieo nhân nào gặt quả đó”. Điển hình là nhân vật Rùa với tấm lòng nhân hậu và tinh thần nghĩa hiệp, cô có được một tình yêu chân thành, sự quý mến của mọi người và những điều may mắn.

Tác phẩm không chỉ làm hài lòng người đọc vì kết thúc có hậu mà còn vì đây là một câu chuyện cảm động về tình yêu, tình bạn và tình người.

Cát Đằng