Từ cuối năm 2021 đến đầu năm 2022, Bệnh viện (BV) Nhi đồng TP Cần Thơ phối hợp với tổ chức Helen Keller International (HKI) thực hiện Dự án “Tầm soát sức khỏe mắt và tăng cường chuyển tuyến cho trẻ ở độ tuổi mầm non tại TP Cần Thơ” do Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ tài trợ. Kết quả Dự án đạt được là không chỉ thăm khám, phát hiện sớm các tật bệnh về mắt cho số lượng lớn trẻ em, mà còn tạo lan tỏa đến cộng đồng, quan tâm bảo vệ đôi mắt sáng khỏe cho những mầm non tương lai ở Cần Thơ.

Hơn 6.400 trẻ em được tầm soát tật khúc xạ

Trong thời gian thực hiện dự án, tất cả bệnh nhi đến khám bệnh tại BV Nhi đồng TP Cần Thơ đều được thăm khám mắt miễn phí. Em Như Ý, học sinh lớp 5, Trường Võ Trường Toản (ở quận Ninh Kiều, TP Cần Thơ) thường xuyên nheo mắt, không đọc được rõ chữ trên bảng khi đi học. Mẹ của Như Ý đưa con đến BV Nhi đồng TP Cần Thơ thăm khám, các bác sĩ phát hiện bé mắc tật khúc xạ mức độ nặng, bị cận - loạn thị bẩm sinh. Chị Thu Thảo, mẹ của Như Ý, cho biết: "Bé có tật nheo mắt đã lâu, nhưng tôi không nghĩ là cháu bị cận thị hay loạn thị. Nhờ chương trình tầm soát mắt của BV Nhi đồng, tôi mới biết mắt con bị tật khúc xạ, cần điều trị và đeo kính".

Thời gian qua, bệnh nhi đến khám bệnh tại BV Nhi đồng TP Cần Thơ được thăm khám mắt miễn phí. 

Từ tháng 10-2021, trẻ em dưới 15 tuổi đến khám bệnh ngoại trú tại BV Nhi đồng TP Cần Thơ đều được khám thêm chuyên khoa mắt, tầm soát thị lực miễn phí. BV Nhi đồng thành phố còn tổ chức đoàn bác sĩ đến 8 trường mầm non trên địa bàn quận Cái Răng và huyện Phong Ðiền để thăm khám mắt cho trẻ. Tính đến cuối tháng 5-2022, BV Nhi đồng TP Cần Thơ đã tầm soát các bệnh về mắt cho hơn 6.400 trẻ. Chị Nguyễn Thị Minh Trâm, cán bộ phụ trách y tế trường học Trường Mầm non Thường Thạnh (ở quận Cái Răng) cho biết, qua sàng lọc gần 250 trẻ học tại trường, phát hiện khoảng 10 trẻ bị tật khúc xạ, được chuyển đến BV Nhi đồng TP Cần Thơ tiếp tục thăm khám và điều trị.

Dự án “Tầm soát sức khỏe mắt và tăng cường chuyển tuyến cho trẻ ở độ tuổi mầm non tại TP Cần Thơ” được UBND thành phố Cần Thơ phê duyệt vào tháng 5-2021. Sở Y tế thành phố giao BV Nhi đồng chịu trách nhiệm phối hợp với HKI thực hiện, sử dụng cơ sở vật chất, trang thiết bị và nhân lực của BV, chi phí do HKI tài trợ. Theo kế hoạch, đến tháng 12-2021, dự án kết thúc với chỉ tiêu 10.000 trẻ em thành phố được tầm soát về mắt nhưng do COVID-19, dự án chậm tiến độ, nên được điều chỉnh lùi thời gian kết thúc và giảm số trẻ được thăm khám xuống còn 6.000 trẻ. Chị Bùi Thị Cẩm Nhung, Phòng Ðiều dưỡng BV Nhi đồng thành phố, phụ trách chương trình Dự án, cho biết: “Dự án mang lại nhiều lợi ích, vừa trực tiếp tầm soát sức khỏe mắt cho trẻ, vừa đào tạo nhân lực để duy trì và nhân rộng mô hình tại cộng đồng”.

Cuối tháng 1-2022, Dự án tổ chức lớp tập huấn trực tuyến, chuyển giao kỹ thuật sàng lọc, phát hiện tật khúc xạ ở trẻ cho trên 100 nhân viên y tế, giáo viên tại các trạm y tế, trường mầm non ở quận Cái Răng và huyện Phong Ðiền. Tháng 4-2022, Dự án tổ chức tầm soát thị lực miễn phí cho gần 1.500 trẻ ở các trường, phát hiện 560 trẻ có vấn đề thị lực, chuyển khám sàng lọc vòng 2. Sau khi khám lại, có 176 trẻ được bác sĩ chỉ định can thiệp điều trị. Trẻ cần đeo kính được hỗ trợ chi phí 100.000-200.000 đồng/trẻ. Trẻ có tật khúc xạ phức tạp và bệnh lý nền kèm theo được hẹn lịch khám hội chẩn với BV tuyến trên, đồng thời hỗ trợ chi phí chuyển tuyến 100.000-400.000 đồng/trẻ.

BS CKI Võ Thị Thùy Linh, Trưởng khoa liên chuyên khoa, BV Nhi đồng thành phố, cho biết: “Qua chương trình sàng lọc, tầm soát tật khúc xạ về mắt ở trẻ, ghi nhận một số trẻ có tật khúc xạ cần can thiệp, một số có độ khúc xạ cao. Những trẻ này, nếu không được chỉnh kính, sẽ ảnh hưởng thị lực và quá trình học tập. Do trẻ còn nhỏ, chưa biết than phiền với cha mẹ khi nhìn mờ hoặc có các triệu chứng khác của tật khúc xạ như nhức đầu. Một số chỉ bị tật khúc xạ một mắt, trẻ cũng không nhận ra, cha mẹ không hay biết, lâu ngày gây biến chứng nhược thị dù có chỉnh kính tối ưu”.

Duy trì và nhân rộng 

Thông qua các buổi tập huấn, Tổ chức HKI kỳ vọng hơn 100 giáo viên, cán bộ y tế cơ sở tham gia chương trình của Dự án, sẽ là những nhân tố tích cực, phát triển thành mạng lưới góp phần duy trì tính bền vững và khả năng nhân rộng mô hình tầm soát thị lực sớm cho trẻ ở trường mầm non.

BS CKI Võ Thị Thùy Linh cho biết: “Dự án có nhiều hoạt động thiết thực, với sự chung tay phối hợp của nhiều ban ngành đã mang lại hiệu quả cho trẻ không chỉ ở hiện tại mà còn hướng tới tính bền vững lâu dài. Qua Dự án, các y bác sĩ BV Nhi đồng thành phố cũng được nâng cao chuyên môn. Ngoài ra, kết nối với các chuyên gia về khúc xạ, hội chẩn, chia sẻ kinh nghiệm điều trị những trường hợp khó. Sau khi Dự án kết thúc, với những tiền đề sẵn có, BV tiếp tục thực hiện và nâng cao khả năng khám, chữa các bệnh về mắt cho trẻ em. BV đã mở phòng khám đo tật khúc xạ cho trẻ, đồng thời, nhân sự được đào tạo chuyên sâu về tật khúc xạ”.

Tuy nhiên, các trường mầm non có thể gặp trở ngại khi duy trì Dự án, do sự biến động về đội ngũ cán bộ y tế trường học, sự quan tâm phối hợp giữa gia đình và nhà trường. Theo các chuyên gia y tế, việc tầm soát sức khỏe mắt ở trẻ chưa được gia đình và nhà trường quan tâm đúng mức. Phần lớn phụ huynh chỉ đưa con đi khám mắt khi thấy trẻ có vấn đề thị lực chứ chưa chủ động tầm soát sức khỏe mắt định kỳ cho trẻ. Còn theo đại diện tổ chức HKI, hiện còn khoảng trống rất lớn giữa việc phát hiện các vấn đề về mắt ở trẻ mầm non, cần sự kiên trì và nỗ lực rất lớn từ các đơn vị, địa phương, vì đôi mắt sáng khỏe của trẻ. Hy vọng rằng khi Dự án kết thúc, các đơn vị và cộng đồng tiếp tục chương trình để chăm sóc tốt hơn sức khỏe mắt cho trẻ em thành phố và các tỉnh trong vùng.

Các bác sĩ khuyến cáo, để phát hiện sớm nhất các bất thường về mắt, cách tốt nhất là cho trẻ khám mắt định kỳ 6 tháng/lần. Ngoài ra, cha mẹ lưu ý một số bất thường về mắt của trẻ: trẻ than nhìn mờ, nhức đầu hoặc phụ huynh có thể quan sát thấy trẻ có lé, nhìn các vật ở khoảng cách rất gần, hay nheo mắt, trẻ trong trạng thái hay buồn ngủ, học tập mất tập trung… nên đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế có chuyên khoa mắt để thăm khám kịp thời.

Bài, ảnh: THU SƯƠNG