Ngày 05-11, tại Nhà Quốc hội, Tổ 11 (gồm Đoàn ĐBQH TP Cần Thơ và tỉnh Điện Biên) đã tiến hành thảo luận ở Tổ về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ. Bà Tô Ái Vang, Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ thành phố, Phó Trưởng đoàn chuyên trách ĐBQH TP Cần Thơ tham gia ý kiến như sau:

ĐBQH Tô Ái Vang phát biểu tại buổi thảo luận.

Thứ nhất, tại Điều 3 về đối tượng quyền sở hữu trí tuệ quy định “Đối tượng quyền tác giả, bao gồm tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học; đối tượng quyền liên quan, đến quyền tác giả, bao gồm cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát song, tín hiệu cáp, mang chương trình được mã hóa, tín hiệu vệ tinh, mang chương trình được mã hóa”. Để phù hợp với tình hình thực tế hiện nay và sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ. Kiến nghị bổ sung 02 đối tượng phát sinh, đó là: (1) Đối tượng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo. (2) Đối tượng là phóng viên và các tổ chức báo chí. Vì: (1) Đối với đối tượng là trí tuệ nhân tạo. Hiện nay, trí tuệ nhân tạo đã tạo ra các tác phẩm (âm nhạc, văn học, nghệ thuật). Vì thế, cần có quy định rõ ràng về quyền tác giả đối với các tác phẩm được làm ra và xác định chủ sở hữu về quyền và trách nhiệm người lập trình của các nhà cung cấp dịch vụ trung gian và cơ chế phối hợp liên ngành trong xử lý tranh chấp khi có tình huống vi phạm bản quyền xảy ra. (2) Đối với đối tượng là các tổ chức, phóng viên báo chí. Các cơ quan báo chí và phóng viên cần một hành lang pháp lý để bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng, giúp họ có thêm động lực để đầu tư vào nội dung gốc có chất lượng cao, thúc đẩy sự sáng tạo và đổi mới trong hoạt động báo chí chuyên nghiệp và thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành truyền thông trong bối cảnh kinh tế số. Đặc biệt, Việt Nam đã tham gia các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, đòi hỏi hệ thống pháp luật về sở hữu trí tuệ phải được sửa đổi để phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế, trong đó đối tượng là các tổ chức, phóng viên báo chí phải được nội luật hóa các cam kết này là điều rất cần thiết.

Thứ hai, tại Điều 7 về giới hạn quyền sở hữu trí tuệ. Khoản 2 quy định, “Việc khai thác, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ không được xâm phạm lợi ích của Nhà nước, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân khác và phải tuân thủ quy định của Luật này và pháp luật khác có liên quan.…”. Trong 6 tháng đầu năm 2025, đã có hơn 3.000 vụ xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ bị phát hiện và xử lý gây thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng. Việc áp dụng các biện pháp xử lý hình sự đối với hành vi vi phạm quyền sở hữu trí tuệ cũng gặp nhiều khó khăn do quy trình tố tụng phức tạp, thời gian kéo dài và yêu cầu chứng cứ chặt chẽ. Trước thực trạng trên, xin kiến nghị: (1) Tăng cường tuyên truyền pháp luật trên các phương tiện thông tin vừa mang tính răn đe về hành vi sai trái, vừa hỗ trợ người tiêu dùng về phương thức nhận diện đâu là hàng thật và đâu là hàng giả lưu thông trên thị trường để người tiêu dùng tẩy chay hàng giả, hàng nhái, không chỉ bảo vệ quyền lợi cho mình, mà còn góp phần tạo động lực cho sự sáng tạo và phát triển của các doanh nghiệp, góp sức cùng cơ quan nhà nước phát hiện và xử lý nghiêm đối với những cá nhân hay tổ chức cố tình vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. (2) Đầu tư nâng cao chất lượng hệ thống thông tin, phát triển các công cụ và nền tảng trong hệ thống quản lý của các cơ quan nhà nước để hỗ trợ hiệu quả cho công tác theo dõi, phát hiện và xử lý vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, nhất là trên các sàn thương mại điện tử. Xây dựng và duy trì hệ thống cơ sở dữ liệu trực tuyến hiệu quả, để doanh nghiệp và người dân dễ dàng tra cứu thông tin về nhãn hiệu, sáng chế. (3) Cần bổ sung quy định trách nhiệm của các nền tảng thương mại điện tử phải áp dụng các công cụ công nghệ để giám sát và ngăn chặn hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ. (4) Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan hành chính và tư pháp nâng cao hiệu quả thực thi, xử lý nghiêm các hành vi xâm phạm, nhất là trong môi trường số.

Thứ ba, tại Điều 8 về chính sách của Nhà nước về sở hữu trí tuệ. Mặc dù, dự thảo Luật đã có những sửa đổi bổ sung chính sách mới. Tuy nhiên, thực tiễn trong phát triển kinh tế số và công nghệ mới, đặt ra nhiều thách thức, cần bổ sung các chính sách sau: (1) Cần bổ sung chính sách về trí tuệ nhân tạo để xác định: Ai là chủ sở hữu đối với các tác phẩm, sáng chế được tạo ra hoàn toàn bởi trí tuệ nhân tạo và tư cách pháp lý của trí tuệ nhân tạo trong hoạt động sáng tạo, đồng thời trách nhiệm pháp lý thuộc về ai, khi trí tuệ nhân tạo vi phạm quyền sở hữu trí tuệ của người khác? (2) Chính sách bảo vệ sở hữu trí tuệ trong môi trường kỹ thuật số đối với hoạt động vi phạm sở hữu trí tuệ trên Internet, như: Buôn bán hàng giả diễn ra nhanh chóng và khó kiểm soát. Vì thế, cần tăng cường hợp tác với các nền tảng số có trách nhiệm cao hơn trong việc ngăn chặn và gỡ bỏ nội dung, sản phẩm vi phạm sở hữu trí tuệ. Đồng thời, tăng cường cơ chế hợp tác quốc tế để xử lý các vi phạm, có yếu tố nước ngoài. (3) Trong nền kinh tế dữ liệu, dữ liệu lớn là tài sản quan trọng rất cần có các quy định pháp lý rõ ràng về quyền sở hữu, khai thác và bảo vệ dữ liệu tránh việc độc chiếm hoặc lạm dụng dữ liệu trái phép.

MỸ XUYÊN