Theo bài điều tra mới đây của Channel News Asia, thời tiết ngày càng nóng bức đang khiến nhu cầu dùng máy điều hòa không khí tăng vọt tại Đông Nam Á, nhưng đồng thời cũng khiến khu vực này trở thành “bãi rác” của hàng triệu máy hoạt động kém hiệu quả nhưng hao điện.

Một cửa hàng bán máy điều hòa không khí ở Jakarta, Indonesia.

Trong 8 năm làm nghề, anh Rik - một kỹ thuật viên điều hòa không khí 25 tuổi ở Indonesia - thường nhận khoảng 5 đơn hàng lắp đặt hoặc sửa chữa máy điều hòa không khí mỗi ngày. Nhưng trong 2 tháng qua, Riki nhận tới 12 khách mỗi ngày và kiếm được khoảng 300.000 rupiah (hơn 460.000 đồng)/ngày, gấp đôi thu nhập trước đây. Công việc của Riki tốt hơn là do mùa khô kéo dài khiến nhiệt độ tăng lên gần 400C ở một số nơi, làm cho nhu cầu sử dụng máy điều hòa tăng mạnh. Không riêng gì Indonesia, những nước khác trong khu vực cũng gia tăng sử dụng thiết bị làm mát không khí này, nhất là trong những đợt nắng nóng.

Tuy nhiên, theo nghiên cứu gần đây của CLASP (một tổ chức phi chính phủ chuyên nghiên cứu và thúc đẩy sử dụng thiết bị hiệu quả và tiếp cận năng lượng), hầu hết máy điều hòa mà người dân Đông Nam Á mua dùng đều kém hiệu quả. Những chiếc máy đó có thể đã lỗi thời ở các quốc gia xuất khẩu chúng. Không chỉ vậy, một số máy còn chứa chất làm lạnh có thể làm Trái đất nóng lên, góp phần gây biến đổi khí hậu, làm căng thẳng lưới điện quốc gia và khiến người tiêu dùng tốn tiền điện nhiều hơn.

Nguồn gốc của các máy điều hòa không hiệu quả ở Đông Nam Á

Theo điều tra, các máy điều hòa không khí được bán rẻ tại Đông Nam Á đến từ nhiều thương hiệu khác nhau, nhưng hầu hết là không đáp ứng các tiêu chuẩn về hiệu suất năng lượng tối thiểu (MEPS) tại thị trường nội địa của các thương hiệu đó. Cuối cùng, chúng được xuất khẩu tới những nơi có tiêu chuẩn MEPS ít nghiêm ngặt hơn.

Trong nghiên cứu được công bố vào tháng 9-2023, CLASP đã kiểm tra việc bán máy điều hòa ở Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thái Lan, Việt Nam và phát hiện rằng trong số 8,3 triệu chiếc được bán ở 6 nước này vào năm 2021, gần 75% là kém hiệu quả. Indonesia và Philippines là những nước tiếp nhận số lượng máy điều hòa công nghệ lạc hậu nhiều nhất, với tỷ lệ tương ứng là 97% và 78%. Con số này ở Malaysia, Thái Lan và Việt Nam là khoảng 60%, còn tại Singapore là 21%.

Theo bà Lina Kelpsaite - Giám đốc nhóm khí hậu của CLASP, lý do thị trường Indonesia tiêu thụ máy điều hòa kém hiệu quả nhiều nhất khu vực có thể là vì nhu cầu tìm mua máy rẻ tiền tăng cao. Hồi năm 2017, Bộ Năng lượng và Tài nguyên Khoáng sản Indonesia đã ban hành quy định yêu cầu các nhà sản xuất và nhập khẩu máy điều hòa phải gắn nhãn tiết kiệm năng lượng, từ 1-4 sao (số sao càng lớn thì càng tiết kiệm điện). Tuy nhiên, nhiều cửa hàng điện máy ở Thủ đô Jakarta hiện vẫn bày bán nhiều loại máy điều hòa không nhãn mác và không gắn sao. Giá của chúng chênh lệch rất nhiều so với hàng có thương hiệu và được gắn sao. Chẳng hạn, những chiếc không nhãn mác có giá từ 1,8 đến 2 triệu rupiah, trong khi những chiếc 2 sao khoảng 3 triệu rupiah, còn những chiếc 4 sao có giá trên 5 triệu rupiah.

Các thương hiệu máy điều hòa kém hiệu quả được bán tại Đông Nam Á đều là các công ty đa quốc gia có trụ sở tại Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và Mỹ. Hầu hết chúng được sản xuất tại Đông Nam Á và chưa tới 30% được nhập khẩu từ bên ngoài khu vực này. 

Gây hại cho môi trường và túi tiền người tiêu dùng

Báo cáo của CLASP nhận định nếu cả 6 quốc gia trong nghiên cứu không cho phép bán máy điều hòa giá rẻ, họ sẽ cắt giảm hơn 1 tỉ tấn carbon dioxide (CO₂) trong 25 năm và tiết kiệm 148 tỉ USD cho người tiêu dùng. Điều này sẽ tác động đến các mục tiêu về khí hậu của Indonesia, nước đặt mục tiêu cắt giảm 29% lượng khí thải vào cuối thập kỷ này hoặc 41% với sự hỗ trợ quốc tế. Theo dữ liệu từ Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), năm 2021, lượng phát thải trong ngành năng lượng của Indonesia lên tới khoảng 600 triệu tấn CO₂, trở thành nước phát thải khí nhà kính lớn thứ 9 thế giới. 

Báo cáo của CLASP cũng đề xuất các nước có thể đưa ra chính sách ưu đãi để người tiêu dùng mua máy điều hòa tiết kiệm điện, đồng thời ưu đãi cho cả nhà sản xuất, nhà nhập khẩu để loại bỏ dần nhu cầu mua bán các loại máy điều hòa kém hiệu quả.

NGUYỆT CÁT (Theo CNA)