Ngày 30-8, tổ chức Giám sát Nhân quyền Syria (SOHR, trụ sở tại Anh) cho biết nhóm phiến quân "Nhà nước Hồi giáo" (IS) tự xưng đã phá hủy ngôi đền La Mã Bel nổi tiếng ở thành phố cổ Palmyra, miền Trung Syria. Đây là hành động mà Liên Hiệp Quốc (LHQ) đã lên án là "tội ác chiến tranh" và là "tổn thất to lớn" cho người dân Syria và cả nhân loại.

Theo SOHR, một phần của ngôi đền Bel đã bị IS phá hủy song không nêu rõ chi tiết. Đây là lần thứ hai trong tháng này IS phá hủy các di sản kiến trúc, văn hóa ở Palmyra. Trước đó một tuần, chúng đã cho nổ tung đền Baal Shamin nổi tiếng cũng thuộc thành phố cổ Palmyra. Đền Bel được xây dựng vào năm 32 sau Công nguyên, 600 năm trước khi Hồi giáo thâm nhập Syria. Đây là nơi người dân Palmyra thờ vị thần Bel cùng với thần mặt trăng Aglibol và thần mặt trời Yarhibol.

Được biết đến như "Hòn ngọc của sa mạc", Palmyra là một ốc đảo nằm cách Thủ đô Damascus khoảng 210 km về phía Đông Bắc và là điểm dừng chân cho các đoàn lữ hành đi trên "Con đường Tơ lụa". Phần lớn di tích ở Palmyra được bảo tồn tốt, với nhiều tàn tích còn nguyên vẹn từ thời La Mã, như đền, trung tâm hành chính. Riêng đền Baal Shamin được xây dựng năm 17 Công nguyên (CN) trước khi được mở rộng dưới sự trị vì của Hoàng đế La Mã Hadrian vào năm 130 CN. Đây được xem là địa điểm nổi bật thứ hai ở Palmyra và cũng được Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa LHQ (UNESCO) công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới. "IS đang hành quyết nhiều người và phá hủy các di tích, song chúng không thể buộc lịch sử im lặng và rồi cũng không thể xóa di tích văn hóa vĩ đại này khỏi ký ức thế giới"- Irina Bokova, người đứng đầu tổ chức giám sát của UNESCO nhấn mạnh, đồng thời buộc IS phải chịu trách nhiệm.

IS hiện đang kiểm soát một vùng đất rộng lớn của Syria và Iraq và chiếm lấy Palmyra từ hôm 21-5. IS xem các bức tượng và dấu chỉ mộ chỉ là "mang tính sùng bái", cần phải phá hủy. Vụ tấn công điển hình đầu tiên của IS là hành động đập phá các bức tượng vô giá tại bảo tàng ở thành phố Mosul (Iraq) hồi tháng 2 năm nay. Một tháng sau cũng tại Iraq, lực lượng này sử dụng bom và máy khoan để "san bằng" một số khu vực thuộc thành phố Nimrud của người Assyria cổ đại được cho có niên đại 3.000 năm tuổi. Ngoài ra, thành phố cổ Hatra ở miền Bắc Iraq, vốn là Di sản Thế giới được UNESCO công nhận, cũng bị tàn phá dưới bàn tay của IS. Đầu tháng 7 vừa rồi, bức tượng Sư tử Al-lāt 2.000 năm tuổi đặt bên ngoài bảo tàng ở Palmyra đã trở thành "nạn nhân" tiếp theo của IS. Tổ chức Hồi giáo cực đoan này cũng cho "thổi bay" nhiều ngôi mộ di tích của người Hồi giáo cũng như đã đặt mìn ở nhiều địa điểm độc đáo khác ở Palmyra. Đó là lý do mà quốc tế lo ngại cho số phận của các kiến trúc cổ còn lại ở thành phố 2.000 năm tuổi này.

Song song đó, IS cũng đã hành quyết hàng trăm người ở Palmyra và khu vực lân cận. Thậm chí, IS còn buộc trẻ em bắn chết 25 binh sĩ Syria ngay trong một nhà hát cổ tại đây. Trong số các nạn nhân xấu số trên có cả Khaled al-Assaad, người quản lý các cổ vật ở Palmyra suốt 50 năm qua. Cái chết của nhà khảo cổ 82 tuổi này hồi tuần rồi được cho là một sự hy sinh thầm lặng bởi trước đó ông đã nhất quyết không dẫn các tay súng IS đến nơi cất giấu các cổ vật của Palmary.

THANH BÌNH
(Theo AFP, Guardian, Telegraph)