Hồi xưa, học cấp ba, con gái lớp Văn tụi tôi để tóc dài, kẹp gọn gàng ở sau lưng. Tôi thích nhất là ngắm những mái tóc ấy xõa bay trong buổi chiều vào những ngày mùa hè, nhiều gió, thỉnh thoảng còn có những cơn giông tạt qua.

Tôi nhớ có lần đạp xe cùng Vân Anh, chúng tôi mặc áo dài, trời gió rất to, Vân Anh bảo trời này phải thả tóc ra, để tóc tự do. Tôi nhớ mình đã bĩu môi: “Tóc Vân Anh đẹp nên mới thích thả”. Nhưng mà tôi cùng Vân Anh hôm ấy đều xõa tóc, tôi đạp xe rất chậm sau lưng cô bạn, ngắm mái tóc vừa dài vừa đen vừa dày xõa xuống lưng áo dài trắng, trông đẹp đến ngây ngất. Mà, trông sao thật buồn.

Chẳng hiểu tự lúc ấy, hay là từ rất lâu, mái tóc dài trở thành nỗi lưu luyến khôn nguôi trong tâm trí tôi. Suốt những năm đi học, tôi chép những bài thơ về mái tóc đầy cả cuốn sổ nhỏ và đến năm cuối cấp, tôi đem tặng nó cho Vân Anh, cô bạn tôi luôn quý mến, nhưng chưa bao giờ thân thiết hơn từ buổi chiều ấy. Vân Anh là lớp trưởng, xinh đẹp, thông minh, hài hước, học giỏi. Tôi thì được cả lớp gọi là “cô bé im lặng”, bình thường vô cùng. Tôi đã mãi ở phía sau Vân Anh suốt những năm học cấp ba ấy.

Ngày cuối cùng khi nhận cuốn sổ từ tay tôi, Vân Anh mỉm cười, lật giở từng trang một, rồi thốt lên: “Bạn thích nhiều bài thơ giống mình quá”, rồi lại cười, nụ cười rạng rỡ. Cô bạn rút ra một cuốn sổ, rất xinh xắn: “Tặng bạn, đây là cuốn sổ mình rất quý, mình đã chép những gì thích nhất ở đây”. “Tại sao lại tặng mình?”. “Vì bạn đã tặng cho mình món quà quý nhất rồi. Giữ liên lạc nhé”.

Giờ cuốn số ấy vẫn còn, đã nhòe nhoẹt vết mực đen, nhuộm vàng cả ký ức. Tôi vẫn nhớ về người bạn thuở xưa, nhưng tôi không hề liên lạc.

Tôi đã đọc rất nhiều lần những vần thơ trong cuốn sổ của Vân Anh. Hình như hồi ấy, mái tóc đen cũng là niềm yêu mến của cô. Tôi còn nhớ có bài “Thơ Sầu rụng” của Lưu Trọng Lư. Tôi không nhớ cả bài, nhưng vẫn nhớ câu “Để tóc vướng vần thơ sầu rụng/ Mái tóc buồn thơ cũng buồn theo”. Sau này, tôi càng ngẩn ngơ khi mường tượng đến dáng hình thiếu nữ “Tóc gió thôi bay” mà bác Trần Tiến tạc nên.

Tôi cảm giác đó là mối liên kết duy nhất giữa tôi và Vân Anh, tuy mơ hồ, nhưng tôi vẫn cảm thấy bạn thật gần gũi. Về mái tóc, tôi viết lại rất nhiều. Tôi thương mái tóc của bà tôi, của mẹ tôi, rồi đến mái tóc dài của tôi. Tôi vốn gầy yếu nên tóc của tôi không đẹp, nhưng tôi giữ mãi mới cắt. Mà cắt cũng chỉ là cắt đến ngang lưng, có lẽ vẫn được xem là mái tóc dài.

Nhiều người con gái tôi đã gặp, tôi thường hay lấy việc tóc dài hay ngắn để nhắc nhớ về họ. Những mái tóc mà nhiều người đã cắt đi, gặp lại họ, tôi phải bần thần rất lâu mới nhận ra.

***

Học cấp ba xong, tôi thi vào trường sư phạm, ngành văn học. Tốt nghiệp thì xin về trường cấp hai ở một huyện miền núi xa xôi của tỉnh làm giáo viên. Công việc hằng ngày thoạt tưởng có vẻ nhàm chán, nhưng hóa ra lại rất thú vị và yên bình. Mỗi sáng lên lớp, nhìn những đứa trẻ mặt mũi còn lấm lem, bụng còn đói vì chưa ăn sáng, nói với chúng những câu chuyện, tôi biết được ngoài thế giới kia, khiến chúng vui nhộn và tôi hạnh phúc. Cuộc đời tôi chưa từng có ước mơ nào to tát, tôi chỉ mong có thể sống cuộc sống thật bình thường. Đôi lúc cũng nghĩ, nếu bứt ra khỏi vòng an toàn này, liệu cuộc đời mình có thể thay đổi không. Nhưng những suy nghĩ bâng khuâng ấy trôi đi rất nhanh. Tôi muốn cuộc sống cứ như thế này, yên ổn trôi đi.

Đến năm thứ bảy tôi dạy ở trường thì tôi đã gặp lại Vân Anh.

Buổi hôm đó khi vừa tan lễ khai giảng, đang đi bộ từ trường về nhà, tôi nghe thấy tiếng gọi giật phía sau mình. Thanh âm của giọng nói nghe rất quen, nhưng tôi không thể nhớ ra đã từng nghe ở đâu rồi. Khi quay lại, tôi nhìn thấy một người phụ nữ với nụ cười rạng rỡ, đang chạy đuổi theo tôi trên đôi dép cao gót rất thời trang.

“Đúng là bạn rồi, tóc đã ngắn rồi nhỉ”. “Tóc đã ngắn rồi nhỉ”, giọng nói này, khuôn mặt này, tôi tự nhủ, đúng là người bạn tôi thường hay nghĩ tới rồi. Trong tôi trào lên một xúc cảm không thể lý giải nổi. Tôi chưa từng nghĩ sẽ có ngày lại xảy ra cuộc gặp gỡ tình cờ giữa khung cảnh yên bình, đẹp đẽ thế này.

Vân Anh thay đổi rất nhiều, nhưng duy chỉ có mái tóc, vẫn để dài đen thẳng như thế. Đã rất nhiều năm trôi qua rồi, kể từ khi tôi bảo, mái tóc của bạn trong buổi chiều ngày ấy là mái tóc đẹp nhất tôi từng cảm thấy.

Ngồi trong quán nước, Vân Anh cứ cười mãi, còn tôi cứ im lặng, nhìn bạn. Nụ cười ấy, đã khác ngày xưa nhiều quá.

“Bạn trốn lâu thật, tốt nghiệp đại học xong là mất tích luôn, không facebook, không zalo, ngay cả số điện thoại cũng chẳng biết bạn dùng số nào. Bao nhiêu lần họp lớp, rất muốn tìm cho ra bạn, mà không được”, Vân Anh nói một hơi dài. Tôi cười: “Mình xuất hiện hay không cũng không khác gì mà. Trước đây mình đã là đứa mờ nhạt nhất trong lớp rồi”. “Cũng đúng, nhưng với những người khác. Mình thì muốn có thể gặp được bạn”. Tôi chưa kịp hết ngạc nhiên vì điều Vân Anh vừa nói, cô lại tiếp: “Bây giờ chúng ta làm chung một nơi rồi. Những ngày sau, mong bạn có thể giúp đỡ mình và các con của mình. Ở đây, hiện tại mình chỉ quen có mình bạn, nên sẽ không từ chối đâu nhỉ”.

Tôi nghe những điều ấy rõ ràng, nhưng không biết phải phản ứng ra sao thì bạn đã nói tiếp: “Mình bây giờ thành mẹ đơn thân rồi, với hai đứa trẻ, chúng đáng yêu lắm. Mấy mẹ con thuê nhà ngay gần trường ấy, nhỏ nhỏ, nhưng sạch sẽ lắm. Cuối tuần được nghỉ hãy đến nhà chơi nhé. À, còn bạn, đã có mấy cháu rồi, chắc cũng ấm áp như bạn nhỉ”.

Cuộc nói chuyện giữa những âm thanh ồn ào của quán nước miền núi hôm ấy, Vân Anh nói rất nhiều nhưng không chút than vãn, không chút buồn bã. Vân Anh nói về chuyện của mình như đang kể một câu chuyện của ai đó.

“Sau khi tốt nghiệp đại học, mình lấy chồng ngay vì gặp được người đàn ông tốt. Cuộc sống rất suôn sẻ trong hai năm năm đầu khi có một đứa con gái; nhưng mãi sau này mới biết chồng đã có người tình và một đứa con riêng. Một đứa con trai bằng đúng tuổi của con gái mình. Quả đúng là sững sờ, đau khổ. Mình đã tự dày vò suốt một thời gian dài, vì nghĩ rằng đó là lỗi của bản thân, bởi đã quá chăm lo cho con mà bỏ bê chồng. Phụ nữ thường thế. Rồi quyết định ly hôn, mình đem con về quê và xin việc bán hàng gần nhà. Tưởng thế là yên rồi, cuộc đời xem như xong, chỉ cần nuôi con cho thật tử tế. Nhưng nửa năm trước, chồng mình và người vợ mới của anh bị tai nạn, đã mất cả rồi, chỉ còn đứa trẻ bơ vơ, không ai nhận nuôi. Chẳng hiểu sao, bệnh viện gọi cho mình. Cũng không rõ lúc đó nghĩ những gì, hoặc có thể chẳng kịp nghĩ gì, mà mình đã nói Bảo là con trai mình. Và từ lúc ấy, mình thành mẹ nó luôn. Mình chẳng nghĩ gì nhiều, mà sẽ nuôi dạy nó như nuôi dạy Trâm Anh, con gái mình. Không muốn ở nhà cùng bố mẹ nữa, mình đã nộp hồ sơ khắp nơi, cuối cùng chỉ có nơi này để đến. Thật kỳ lạ, lại có thể gặp bạn ở đây. Nơi này cũng thật yên bình”.

Vân Anh khẽ đưa tay quệt nước mắt, mái tóc xõa của cô đen nháy, rủ xuống. “Tóc Vân Anh vẫn thật đẹp nhỉ”, tôi thì thầm. Vân Anh bật cười “Mình chỉ có duy nhất mái tóc tự do. Nó đẹp là vì vậy chăng. Bạn nhớ không, lúc còn học cấp ba, mình đã từng viết truyện, từng mơ trở thành nhà văn. Cuối cùng lại trở thành một bà nội trợ, rồi cũng thất bại. Cuộc đời mình có lẽ là một chuỗi những thất bại, nhưng bây giờ, mình lại cảm thấy hạnh phúc, vì hai đứa trẻ”.

Cuộc gặp gỡ sau mười năm như thế, tôi chưa từng nghĩ tới. Cuộc sống đã diễn ra như thể rất đỗi bình thường, nhưng mỗi chúng tôi đều đã đi xa ngày xưa quá. Vân Anh đã sống những ngày ấy ra sao, giá tôi có thể ở bên cạnh bạn những lúc như thế. Chắc bạn đã cô đơn lắm, đau lòng lắm.

Những ngày sau, tôi muốn được ở bên cạnh người bạn tôi đã luôn nhớ về này. Ở bên cạnh trong đời sống và thực sự làm gì đó cho bạn. “Bây giờ hãy cùng về nhà Vân Anh, để làm quen với các con của bạn nhé”, tôi đứng dậy và nhẹ nhàng nói.

Khi chúng tôi bước quay lại con đường về phía nhà Vân Anh, tôi đi chậm lại, phía sau, ngắm mái tóc vẫn dài và đen của bạn. Cảm xúc về mái tóc vẫn vẹn nguyên. Mười năm rồi, chúng tôi đã khác, nhưng dường như mái tóc dài của bạn thì cứ vẫn là mái tóc bay trong buổi chiều hôm ấy, đầy sức sống…

Truyện ngắn Nhược Thủy