Công trình “Văn học dân gian Tiền Giang” (2 tập) của nhóm biên soạn: La Mai Thi Gia (chủ biên), Phan Xuân Viện, Lê Thị Thanh My vừa được NXB Tổng hợp TP Hồ Chí Minh ấn hành. Công trình từng được trao Giải thưởng Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam 2018 đã phác họa khá hoàn chỉnh diện mạo của văn học dân gian vùng Tiền Giang. Một tập sách quý cho những ai yêu mến văn hóa dân gian Nam Bộ.

Bộ sách “Văn học dân gian Tiền Giang”.

Thông tin từ nhóm biên soạn, “Văn học dân gian Tiền Giang” được Khoa Văn học, Trường Ðại học Khoa học Xã hội và Nhân văn TP Hồ Chí Minh triển khai sưu tầm trong 2 đợt. Ðợt 1 vào năm 2011 với 150 sinh viên, chia làm 15 nhóm, tiến hành sưu tầm điền dã tại địa bàn các xã trong TP Mỹ Tho và các huyện Chợ Gạo, Gò Công Ðông, Gò Công Tây. Ðợt 2 vào năm 2012, với 142 sinh viên, sưu tầm tại các huyện Châu Thành, Cái Bè, Cai Lậy và Tân Phước. Kết quả, nhóm sưu tầm văn học dân gian Tiền Giang đã gặp gỡ và thu thập từ hơn 1.850 cộng tác viên là người dân bản xứ, sưu tầm được 26.371 tác phẩm văn học dân gian thuộc các thể loại: truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện cười, ca dao, hò, vè, lý, truyện thơ, thơ rơi, câu đố, lời bài ca tài tử… Sau khi chọn lọc, phân loại và chỉnh lý toàn văn tác phẩm sưu tầm được, nhóm biên soạn đã giữ lại được hơn 1.000 câu đố, hơn 900 câu tục ngữ, 108 truyện kể, hơn 1.250 câu ca dao và gần 50 bài vè. Tất cả được giới thiệu trong bộ sách 2 tập “Văn học dân gian Tiền Giang”.

Bộ sách dày dặn và công phu này giúp người xem dễ tiếp cận khi chia thành các thể loại khác nhau. Trong mỗi thể loại lại chia thành nhiều chủ đề nhỏ để người đọc tiện theo dõi, tra cứu. Theo nhận định của nhóm biên soạn, câu đố là thể loại phổ biến của văn học dân gian Tiền Giang. Lấy tiêu chí đối tượng đố, nhóm chia thành các chủ đề nhỏ như hiện tượng tự nhiên, đồ vật, loài cây, địa danh… Ðiểm khác biệt ở thể loại này là nhiều câu đố về các địa danh trên mảnh đất Tiền Giang. Ví như:

“Chợ gì ấm bụng no lòng”

(Ðáp: Chợ Gạo)

“Chợ gì xe chạy ngập ngừng

Ai mà đắp được khen rằng thật hay”

(Ðáp: Chợ Gò Công)

Tương tự như vậy, với hơn 900 câu tục ngữ, đặc sắc nhất là những câu nói về sản vật, con người, địa danh Tiền Giang. Có thể nêu ra như “Giàu như ông Cai Lữ, mưu sự như ông Thuộc Nhiêu” hay “Ốc gạo Cồn Tre một người đè hai người lể”. Hay ở 108 truyện dân gian được giới thiệu, đây là những tác phẩm được tinh tuyển mang đậm dấu ấn vùng đất, làm nên sự khác biệt của công trình này. Nhiều truyện phảng phất dấu ấn văn hóa - lịch sử như “Dũng sĩ Rạch Chốt”, “Truyền thuyết Rạch Gầm”, “Ao Bà Quà”, “Ao Bà Hiệp”, “Sự tích Vàm Kỳ Hôn”, “Con chồn ở Rạch Già”…

Trong tập 2 của bộ sách, nhóm tác giả chọn giới thiệu tác phẩm ca dao, dân ca và vè. Trong số này, ca dao Tiền Giang để lại nhiều phong vị độc đáo, được nhiều người biết đến. Ðiển hình như:

“Bần gie đóm đậu sáng ngời

Rạch Gầm - Xoài Mút muôn đời oai linh”;

“Gò Công anh dũng tuyệt vời

Ông Trương “đám lá tối trời” đánh Tây”;

“Cái Bè, Cái Mảng, Cái Thương

Tìm em cắt lối, băng vườn tìm em”.

Và có lẽ, thân thuộc với nhiều người dân Nam Bộ là câu hát đưa em đã thuộc nằm lòng:

“Ðèn Sài Gòn ngọn xanh ngọn đỏ

Ðèn Mỹ Tho ngọn tỏ ngọn lu

Anh về học lấy chữ nhu

Chín trăng em cũng đợi

Mười thu em cũng chờ”

Sưu tầm văn học dân gian là công việc ý nghĩa, cần thiết, dù rất công phu và tốn nhiều thời gian. Công trình “Văn học dân gian Tiền Giang” được ấn hành đã giúp làm phong phú thêm kho tư liệu văn học dân gian vùng đất Nam Bộ. Nhờ đó, thế hệ sau sẽ được hiểu và lưu truyền những câu ca xưa, những câu chuyện cổ về vùng đất quê mình. Ðó cũng là tư liệu quý cho những người làm công việc nghiên cứu văn hóa.

Bài, ảnh: DUY KHÔI