"Đàn bà xấu thì không có quà" là câu chuyện buồn về những định kiến dành cho những người phụ nữ kém sắc. Nhưng trong những nỗi xót xa, chua chát, vẫn sáng lên tinh thần lạc quan và niềm hy vọng…
Tiểu thuyết của nữ nhà văn Y Ban, NXB Văn học tái bản năm 2014.

Tác giả đã không né tránh, vòng vo mà nói thẳng vào nỗi bất hạnh của những người phụ nữ chẳng may ông trời bắt xấu qua câu chuyện về nàng Nấm, nhân vật chính trong truyện.

Nấm xấu một cách "đặc biệt" bởi đôi chân ngắn chỉ bằng nửa thân người. Nấm lùn nhưng nghị lực và trí tuệ không lùn. Vượt qua những ánh mắt khinh khi, giễu cợt của người đời, Nấm tốt nghiệp đại học, vào làm nhân viên đánh máy của một tòa soạn báo. Cô còn có tài viết truyện ngắn và đoạt giải nhất trong một cuộc thi văn học. Nấm sống an phận và mơ những giấc mơ giản dị: được một chàng trai bình thường yêu, tặng quà, tiến tới hôn nhân và sinh những đứa con bụ bẫm, dễ thương… Thế nhưng, đến tận 28 tuổi, Nấm vẫn chưa được bất cứ người đàn ông nào tặng quà chỉ vì cô xấu, dù cái xấu đó được bù đắp bằng tâm hồn trong sáng và tài năng văn chương. Sự thật đau lòng đó được Y Ban khoét sâu qua những chi tiết trần trụi: khi Nấm sống cùng nhà với chị gái, ánh mắt ngưỡng mộ của cô dành cho anh rể đã khiến anh ta hoảng sợ, kiếm cớ đuổi cô đi; ngay cả người đồng nghiệp già trong lúc say rượu cũng kịp dừng lại ham muốn với Nấm vì chê cô xấu. Đỉnh điểm là khi một người đàn ông ở nước ngoài yêu Nấm qua những lần chat trên mạng, khi về nước gặp Nấm đã nhanh chóng rút lui…

Bằng lối viết nhẹ nhàng, tình cảm, đi sâu vào nội tâm nhân vật, Y Ban đã khiến độc giả đồng điệu cùng từng nhịp tim của Nấm, bay bổng cùng những giấc mơ hạnh phúc và rồi vỡ òa cùng những đau đớn, xót xa, thất vọng… Xen lẫn với chuyện đời của Nấm là những tác phẩm mà cô viết ra trong đau khổ. Những truyện ngắn ấy là nơi để Nấm giải tỏa những ức chế, khát khao về tình yêu, tình cảm gia đình, bạn bè.

"Đàn bà xấu thì không có quà" còn có những tiếng cười châm biếm và tinh thần lạc quan, dám đối diện với sự thật nên câu chuyện không bị "một màu". Y Ban đã dành khá nhiều trang viết khôi hài để phản ánh những mặt trái của xã hội, những vấn đề thời sự dư luận quan tâm qua những trao đổi, bàn luận của những người làm báo nơi Nấm làm việc. Với Nấm, cô luôn chuẩn bị tinh thần cho những tình huống xấu nhất xảy ra, vì thế, khi những hy vọng trở thành thất vọng, tuy đau đớn nhưng cô vẫn tỉnh táo chấp nhận sự thật. Mỗi lần trải qua một cú sốc tình cảm, Nấm càng thêm vững vàng và những tác phẩm của cô càng hay hơn.

Dù "Đàn bà xấu thì không có quà" là một câu chuyện cổ tích không có hậu, nhưng người đọc vẫn không hụt hẫng, bi quan mà vẫn mong rằng, Nấm hay những người phụ nữ xấu khác trong xã hội sẽ tìm thấy hạnh phúc trong một ngày không xa.

Cát Đằng