Để thực hiện mục tiêu duy trì cơ cấu dân số vàng và giữ vững thành tựu đạt được, thời gian qua, ngành dân số - KHHGĐ TP Cần Thơ nỗ lực thực hiện nhiều giải pháp thiết thực, đặc biệt đẩy mạnh tuyên truyền vận động, nâng cao nhận thức, góp phần chuyển đổi hành vi của người dân thực hiện các chính sách dân số, thúc đẩy nhiều chương trình, đề án nâng cao chất lượng dân số. Những thành tựu của công tác dân số - KHHGĐ đã ghi dấu ấn trong bước chuyển mình của thành phố 10 năm…

Duy trì mức giảm sinh bền vững

Có thể nói, một trong những đóng góp quan trọng trong việc duy trì và giảm mức sinh, chính là mô hình xã, phường không có người sinh con thứ ba trở lên. Trong đó, huyện Phong Điền là một trong những địa phương dẫn đầu nhân rộng mô hình này ở 7 xã, thị trấn. Bà Nguyễn Thị Kim Tuyết, Giám đốc Trung tâm Dân số - KHHGĐ huyện Phong Điền, cho biết, sau khi thành lập, huyện đã có 3 đơn vị được công nhận đạt chuẩn không có người sinh con thứ ba trở lên. Trung tâm Dân số - KHHGĐ huyện tiếp tục yêu cầu các đơn vị đăng ký mô hình theo lộ trình, mỗi năm thực hiện từ 1- 2 xã. Nhờ vậy, lần lượt các địa phương đề ra mục tiêu, tranh thủ sự chỉ đạo, hỗ trợ của các cấp chính quyền, ban, ngành, đoàn thể, tuyên truyền vận động trong dân. Do nhận thức của một bộ phận người dân chưa cao, đội ngũ cộng tác viên phải thường xuyên tuyên truyền vận động, song song với việc tham gia tập huấn nâng cao năng lực quản lý công tác dân số, cập nhật kiến thức mới. Nhờ vậy, công tác dân số - KHHGĐ của huyện từng bước gặt hái nhiều kết quả khả quan. Mức sinh giảm dần từng năm, năm 2004, là 13,77%, đến nay giảm còn 12,15%, đạt mức sinh thay thế. So với trước đây, những xã chưa xây dựng mô hình xã, thị trấn không có người sinh con thứ ba trở lên có mức sinh cao (từ 3- 5 con/phụ nữ); sau khi xây dựng mô hình, các gia đình đồng tình có từ 1 - 2 con. Để nhân rộng mô hình này, hằng năm, Trung tâm tham mưu cho Huyện ủy Phong Điền đưa vào nghị quyết của huyện chỉ tiêu 100% xã, thị trấn phải đăng ký đạt chuẩn không có người sinh con thứ ba trở lên theo lộ trình. Bà Nguyễn Thị Kim Tuyết chia sẻ: "Ngoài việc lồng ghép chỉ tiêu này vào chỉ tiêu kinh tế - xã hội, UBND các xã, thị trấn có văn bản thành lập ban chỉ đạo, ban vận động ấp không có người sinh con thứ ba trở lên; thường xuyên theo dõi, kịp thời kiểm tra, nhắc nhở, quan tâm nhóm đối tượng có nguy cơ sinh con thứ ba cao (những cặp vợ chồng có hai con gái)".

Bà Ngô Thị Thanh Nga, Phó Chi cục Trưởng Chi cục Dân số - KHHGĐ TP Cần Thơ, cho biết, cách đây 10 năm, dù chính sách dân số quy định mỗi gia đình chỉ nên có từ 1 hoặc 2 con nhưng tỷ lệ sinh con lần 3 trở lên còn cao, do một bộ phận người dân xem trọng mô hình gia đình đông con. Năm 2004, tỷ suất sinh là 14,9 phần ngàn, đến nay (năm 2012) còn 12,45 phần ngàn. Năm 2004, bình quân số con của một phụ nữ trong độ tuổi sinh sản là 1,79 con, nhưng đến 2012 chỉ còn 1,58 con. Điều đó có nghĩa, tổng tỷ suất sinh của phụ nữ đã giảm, dưới mức sinh thay thế theo quy định là 2,05 con. Hiện nay, toàn thành phố có 58 xã, phường, thị trấn đạt chuẩn mô hình không có người sinh con thứ ba trở lên, góp phần duy trì bền vững mức giảm sinh hợp lý. Đồng thời, tiếp tục thực hiện nhiều mô hình, đề án nâng cao chất lượng dân số.

Có thể nói, thành quả hiện nay của ngành dân số phụ thuộc phần lớn công tác tuyên truyền vận động, hướng đến nâng cao nhận thức, chuyển đổi hành vi người dân trong thực hiện các chính sách dân số. Do đó, truyền thông, giáo dục đóng vai trò quan trọng, được triển khai thường xuyên, liên tục. Trong đó, nổi bật là các chiến dịch truyền thông lồng ghép cung cấp dịch vụ chăm sóc SKSS/ KHHGĐ (gọi tắt là Chiến dịch truyền thông dân số) với nhiều hoạt động thiết thực với phương châm "mưa dầm thấm sâu", góp phần chuyển tải chủ trương, chính sách pháp luật của Đảng và Nhà nước đến đối tượng trong độ tuổi sinh sản, để trở thành ý thức chung của toàn xã hội. Thực tế nhiều năm qua, thành phố biểu dương rất nhiều gia đình văn hóa tiêu biểu chỉ có 2 con, với kinh tế vững vàng, con cái được học hành. Qua đó, thể hiện sự đúng đắn và hiệu quả bền vững của mô hình này.

TP Cần Thơ có trên 1.900 cộng tác viên tuyên truyền vận động DS-KHHGĐ, trực tiếp quản lý từng địa bàn cụm dân cư, từng gia đình và đối tượng. Để phát huy vai trò của lực lượng CTV, hằng năm, ngành dân số thành phố đều tổ chức tập huấn mới và tập huấn lại, cho toàn bộ lực lượng CTV, từ kinh phí chương trình mục tiêu và hỗ trợ của địa phương, nhằm bổ sung, cập nhật, nâng cao kiến thức về chuyên môn nghiệp vụ trong công tác dân số. Đến nay, mỗi CTV dân số được hỗ trợ thù lao 150.000 đồng/tháng. Chị Lý Thị Thanh Việt, vốn là cán bộ chuyên trách dân số có thâm niên ở phường An Cư, quận Ninh Kiều, thấy chưa "dứt nợ" với nghề nên sau khi đến tuổi hưu, chị nhiệt tình tham gia làm cộng tác viên dân số khu vực. Chị Việt chia sẻ: "Cán bộ dân số phải kiên trì, nhẫn nại, lắng nghe tâm tư tình cảm, tạo sự tin cậy cho chị em. Như vậy mới có thể tuyên truyền, tư vấn, vận động chị em thực hiện KHHGĐ".

Tập trung nâng cao chất lượng giống nòi

Từ năm 2012, ngành dân số - KHHGĐ TP Cần Thơ tập trung các mục tiêu nâng cao chất lượng dân số. Đến nay, các mô hình, đề án Tư vấn, khám sức khỏe tiền hôn nhân; Sàng lọc - chẩn đoán trước sinh và sơ sinh; Giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh;... được triển khai thực hiện ở 9/9 quận, huyện trong thành phố, thông qua truyền thông vận động, cung cấp kiến thức đến đa dạng các nhóm đối tượng từ thanh - thiếu niên, các cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh sản, hội viên các đoàn thể, người cao tuổi, có uy tín trong cộng đồng... Chẳng hạn, chương trình sinh hoạt ngoại khóa do ngành dân số kết hợp với ngành giáo dục thực hiện, hướng đến nhóm đối tượng thanh thiếu niên, cung cấp cho họ những kiến thức về sức khỏe sinh sản, tránh mang thai ngoài ý muốn, đảm bảo sức khỏe, góp phần nâng cao chất lượng dân số. Trong mô hình tư vấn khám sức khỏe tiền hôn nhân, những cặp nam nữ chuẩn bị kết hôn được khám để biết tình trạng sức khỏe bản thân, kịp thời phát hiện những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm hoặc bất đồng về nhóm máu, có nguy cơ ảnh hưởng đến thế hệ con cái, qua đó, góp phần nâng cao chất lượng dân số. Ngoài ra, công tác tuyên truyền, vận động thực hiện KHHGĐ còn hướng đến nhóm đối tượng khó tiếp cận tại các khu công nghiệp, khu chế xuất, thường xuyên triển khai những mô hình trực tiếp nhằm chuyển đổi hành vi, thực hiện KHHGĐ. Mới đây, TP Cần Thơ còn được Trung ương đầu tư triển khai đề án "Tư vấn chăm sóc người cao tuổi dựa vào cộng đồng".

Tháng 7-2013, Trung tâm Sàng lọc - Chẩn đoán trước sinh và sơ sinh Bệnh viện Đa khoa TP Cần Thơ được thành lập, đáp ứng nhu cầu của người dân địa phương Cần Thơ nói riêng, vùng ĐBSCL nói chung, nhằm phát hiện sớm những bất thường, dị dạng, dị tật bẩm sinh của thai nhi và trẻ sơ sinh, cho ra đời những đứa trẻ khỏe mạnh. Trung tâm còn thực hiện tư vấn, khám sức khỏe tiền hôn nhân cho các cặp nam nữ chuẩn bị kết hôn. Đến nay, có hơn 1.600 thai phụ tham gia tư vấn sàng lọc trước sinh tại Trung tâm, trong đó, phát hiện 42 trường hợp nguy cơ cao, chẩn đoán xác định 15 trường hợp có 1 trường hợp mắc Hội chứng Down nên chấm dứt thai kỳ. Trung tâm cũng sàng lọc sơ sinh trên 1.000 bé, phát hiện một trường hợp bất thường thiếu men G6DP. Theo ghi nhận của Trung tâm, số lượng thai phụ tham gia tư vấn, sàng lọc trước sinh ngày càng đông, chứng tỏ, người dân ngày càng ý thức được lợi ích việc sàng lọc, mong muốn có những đứa con hoàn toàn khỏe mạnh, góp phần nâng cao chất lượng giống nòi, tạo một thế hệ trẻ tráng kiện, phát triển toàn diện thể chất.

Ghi nhận thành tựu

Thời gian qua, công tác dân số tạo được chuyển biến rõ rệt về nhận thức và hành động của các tổ chức và đại đa số nhân dân, đạt nhiều kết quả đáng khích lệ trong thực hiện các mục tiêu đề ra. Cụ thể, mức sinh và tỷ lệ tăng dân số tự nhiên của thành phố được khống chế, số con bình quân của mỗi cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh đẻ giảm mạnh, 1,58 con/1 phụ nữ, đạt dưới mức sinh thay thế. Tỷ suất sinh toàn thành phố là 12,45 phần nghìn. Tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên năm 2012 là 1,89%, giảm 0,09% so với năm 2011. Tỷ lệ phát triển dân số tự nhiên là 9 phần nghìn. Tỷ lệ các cặp vợ chồng áp dụng các biện pháp tránh thai hiện đại đạt khoảng 80%. Bên cạnh đó, thành phố còn chú trọng nhiều hoạt động nâng cao chất lượng dân số như: giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, chăm sóc sức khỏe người cao tuổi tại cộng đồng, các vấn đề sức khỏe sinh sản được duy trì và mở rộng… Những kết quả đạt được về lĩnh vực dân số - KHHGĐ trực tiếp góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân. Tuổi thọ trung bình của người dân được nâng lên đáng kể, chỉ số phát triển con người của thành phố từng bước được cải thiện. Kết quả đạt được trong công tác dân số ở TP Cần Thơ chứng minh quan điểm đúng đắn của Đảng ta: "Đầu tư cho công tác dân số là đầu tư cho tăng trưởng và phát triển kinh tế, mang lại hiệu quả trực tiếp rất cao".

Trong 20 năm qua, nhờ thực hiện tốt việc giảm sinh với việc kìm hãm có hiệu quả mức sinh, toàn thành phố đã tránh sinh khoảng trên dưới 30.000 người, tương đương dân số bình quân của 2 huyện. Cùng với việc kìm hãm có hiệu quả mức sinh, chương trình dân số - KHHGĐ góp phần tăng thu nhập bình quân đầu người dân thành phố từ 3,2 triệu đồng (năm 1995) lên 53,7 triệu đồng (năm 2012). Kết quả mức sinh thấp và dần ổn định, bền vững góp phần cải thiện sức khỏe bà mẹ và giảm tử vong trẻ em. Phụ nữ ngày càng có điều kiện để tham gia vào các hoạt động kinh tế, chính trị, xã hội, nâng cao vị thế của phụ nữ trong gia đình và xã hội. Kết quả của mức sinh thấp, ổn định, tạo thay đổi lớn về cơ cấu dân số theo tuổi. Dân số trong độ tuổi lao động tăng nhanh, tỷ trọng dân số từ 15 - 64 tuổi chiếm 65,6%, cao gấp đôi nhóm dân số trong độ tuổi phụ thuộc (dưới 15 tuổi và trên 65 tuổi). Đây là cơ hội lý tưởng cho phát triển kinh tế - xã hội của TP Cần Thơ thời gian tới. TP Cần Thơ luôn xác định, công tác dân số - KHHGĐ là quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội thành phố, nâng cao chất lượng cuộc sống, chất lượng nguồn nhân lực, có sức khỏe, trình độ, để xây dựng và kiến thiết đất nước.

Bài, ảnh: THU SƯƠNG