TRÍ VĂN (Tổng hợp)

Tình trạng biến đổi khí hậu diễn ra gay gắt và những cuộc khủng hoảng, đứt gãy chuỗi cung cứng năng lượng đã  tác động mạnh đến chính sách phát triển kinh tế của nhiều nước, buộc các chính phủ phải thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng nhằm mục tiêu “xanh hóa” nền kinh tế và phát triển bền vững trong kỷ nguyên bùng nổ công nghệ.

Một nhà máy sản xuất hydro xanh tại Mỹ. Ảnh: Getty Images

Thỏa thuận xanh của EU

Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen tại Hội nghị thường niên Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) lần thứ 53 tại Davos (Thụy Sĩ) hôm 17-3 tuyên bố rằng Liên minh châu Âu (EU) sẽ tạo ra các khoản trợ cấp năng lượng sạch mới để ngăn việc các công ty lục địa già chuyển sang Mỹ, Trung Quốc và các quốc gia khác. Nhà lãnh đạo EC nói rằng động thái này là một phần trong kế hoạch công nghiệp mang tên “Thỏa thuận xanh” mà EU xây dựng nhằm biến châu Âu trở thành một trung tâm công nghệ sạch và đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

“Mục đích của động thái này là tập trung đầu tư vào các dự án chiến lược dọc theo toàn bộ chuỗi cung ứng. Ðể giữ cho ngành công nghiệp châu Âu hấp dẫn, chúng ta cần phải cạnh tranh với các ưu đãi và sáng kiến có sẵn bên ngoài EU” - bà der Leyen phát biểu.

Theo bà der Leyen, EU sẽ tạm thời điều chỉnh các quy định về trợ cấp của liên minh để đẩy nhanh và đơn giản hóa việc cấp phép sản xuất năng lượng sạch. EU cũng đang xây dựng Ðạo luật Công nghiệp cân bằng phát thải mới như một phần trong kế hoạch “Thỏa thuận xanh”. Bên cạnh đó, một quỹ châu Âu cũng sẽ được thành lập để đánh giá ngân sách. Quỹ này sẽ được sử dụng để tránh tác động phân mảnh ở các thị trường đơn lẻ, điều có thể xảy ra khi chính phủ các quốc gia tạo ra các chế độ trợ cấp riêng và để hỗ trợ quá trình chuyển đổi công nghệ sạch trong toàn khối. Bà der Leyen cho rằng mục đích của quỹ này là làm cho các ngành công nghiệp trong nước trở nên cạnh tranh hơn.

Hiện vẫn chưa rõ số tiền sẽ được cấp cho các khoản trợ cấp năng lượng sạch mới là bao nhiêu. Song, việc EU đến nay đã cấp 672 tỉ euro cho các quốc gia thành viên để giải quyết tác động của “chiến dịch quân sự đặc biệt” mà Nga phát động tại Ukraine khiến giới chuyên gia dự đoán rằng một số tiền “khủng” sẽ được EU cấp cho kế hoạch năng lượng mới nói trên.

Mỹ, Trung Quốc đi đầu

Kế hoạch trên được EU đưa ra trong bối cảnh xuất hiện lo ngại cho rằng các công ty công nghệ xanh của châu Âu sẽ chuyển sang Mỹ và Trung Quốc sau khi Washington và Bắc Kinh đều có các kế hoạch thúc đẩy tăng trưởng xanh cho riêng mình. Theo tờ EY, chính quyền của Tổng thống Mỹ Joe Biden hồi tháng 8 năm ngoái đã thông qua Ðạo luật Giảm lạm phát (IRA) - kế hoạch chi tiêu trị giá 369 tỉ USD bao gồm các khoản giảm thuế lớn cho năng lượng sạch. IRA được coi là thỏa thuận lịch sử về khí hậu, chuyển đổi năng lượng sạch của Mỹ năm 2022. Ðây là khoản đầu tư tích cực nhất cho khí hậu mà Quốc hội Mỹ từng thực hiện và dự kiến sẽ cắt giảm khoảng 40% lượng khí thải trong thập niên này, đưa nước Mỹ hướng tới mục tiêu trở thành nền kinh tế không phát thải ròng vào năm 2050. Mặc dù vậy, các đối tác thương mại của Mỹ ở châu Âu và châu Á lo ngại rằng đạo luật này sẽ khiến các ngành cần nhiều vốn đầu tư của họ lâm vào cảnh khó khăn.

Mỹ là nhà sản xuất và tiêu thụ hydro lớn thứ hai toàn cầu sau Trung Quốc, nơi chiếm 13% nhu cầu tiêu thụ hydro toàn cầu. Chính sự ra đời của IRA đã đẩy nhanh quá trình chuyển đổi năng lượng và khuyến khích phát triển sản xuất hydro xanh. Kể từ khi IRA được ban hành, Mỹ được định vị là một trong những nơi có chi phí sản xuất hydro xanh thấp nhất thế giới, ở mức 0,5-1,5USD/kg hydro xanh, từ đó giúp thúc đẩy đáng kể nhu cầu tiêu thụ hydro xanh ở xứ cờ hoa và tạo tiền đề cho các quốc gia khác noi theo.

Về phần mình, Trung Quốc hồi tháng 8 năm ngoái cũng đã công bố kế hoạch thúc đẩy tăng trưởng xanh trong ngành công nghiệp nhằm giúp nước này đạt được mục tiêu trung hòa carbon. Theo kế hoạch do Bộ Công nghiệp và Công nghệ thông tin, Ủy ban Phát triển và Cải cách Quốc gia cùng Bộ Sinh thái và Môi trường Trung Quốc công bố, vào năm 2025, lượng tiêu thụ năng lượng trên một đơn vị giá trị gia tăng của các doanh nghiệp công nghiệp có doanh thu tối thiểu hằng năm đạt 20 triệu nhân dân tệ (khoảng 3 triệu USD) sẽ giảm 13,5% so với năm 2020. Các bên liên quan sẽ thực hiện những nỗ lực nhằm thúc đẩy việc tối ưu hóa và nâng cao các cơ cấu công nghiệp, cũng như hướng tới hạn chế các dự án “ngốn” năng lượng và phát thải cao, đồng thời phát triển các ngành phát thải ít carbon và thân thiện với môi trường.

Kế hoạch này cũng đặt mục tiêu vào năm 2030, tỷ lệ phương tiện vận hành bằng năng lượng mới và năng lượng sạch sẽ chiếm khoảng 40% trong tổng số phương tiện mới. Trái lại, lượng phát thải khí CO2 từ ô tô chở khách và các phương tiện thương mại sẽ giảm tương ứng 25% và 20% so với năm 2020. Ngoài ra, kế hoạch còn nêu rõ mục tiêu thúc đẩy hơn nữa các công nghệ kỹ thuật số bằng cách áp dụng các giải pháp kỹ thuật số ít phát thải carbon nhằm giúp ngành công nghiệp đạt được những bước tiến thực chất theo hướng chuyển đổi xanh.

EU vẫn lo ngại sự phụ thuộc

Bà der Leyen cho biết trước khi Nga phát động chiến dịch quân sự tại Ukraine, EU đã phải phụ thuộc một cách nguy hiểm vào lượng khí đốt của Nga. Tuy nhiên, EU giờ đây đã thay thế khoảng 80% lượng khí đốt nhập khẩu thông qua các đường ống từ Nga. Trong khi đó, Brussels vẫn đang phụ thuộc tới 98% nguồn cung cấp đất hiếm từ một quốc gia duy nhất là Trung Quốc. Ngoài ra, EU cũng nhập khẩu số lượng lớn lithium, loại nguyên liệu đắt đỏ do Úc, Chile và Trung Quốc kiểm soát 90% sản lượng.