Phát huy kết quả đạt được của vụ đông xuân, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) đã và đang nỗ lực phối hợp chặt cùng các địa phương tiếp tục tổ chức sản xuất tốt vụ hè thu, thu đông 2020. Qua đó, đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia,  tận dụng cơ hội về thị trường tiêu thụ để nâng cao thu nhập cho nông dân.

Bài học từ vụ đông xuân

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Quốc Doanh cho rằng, chính nhờ sự chủ động và chỉ đạo quyết liệt từ Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, lãnh đạo các bộ, ngành và địa phương, sự cố gắng và sáng tạo của nông dân, chúng ta đã có vụ đông xuân thắng lợi.

Ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt thuộc Bộ NN&PTNT, cho biết: tình hình hạn mặn đã được dự báo rất sớm và Bộ NN&PTNT đã có nhiều kế hoạch, giải pháp chủ động tổ chức sản xuất đông xuân. Năm nay, diện tích sản xuất lúa đông xuân tại ĐBSCL giảm hơn 63.000ha, tương đương sản lượng khoảng 440 nghìn tấn, do ảnh hưởng hạn mặn phải chuyển đổi sản xuất. Tuy nhiên, sản lượng lúa tại ĐBSCL vẫn đạt gần 10,8 triệu tấn, giảm chỉ 118,9 nghìn tấn so cùng kỳ, nhờ năng suất tăng so cùng kỳ 1,24 tạ/ha. Cùng với thắng lợi về năng suất và sản lượng, còn đạt kết quả tốt về cơ cấu giống lúa, đáp ứng nhu cầu xuất khẩu giá cao, với giống lúa thơm và chất lượng cao đạt xấp xỉ 80% diện tích xuống giống.

Nông dân xã Vĩnh Bình, huyện Vĩnh Thạnh chăm sóc ruộng lúa hè thu 2020.

Bộ NN&PTNT sớm có dự báo về khả năng xảy ra hạn mặn khốc liệt và đã định hướng, chỉ đạo các tỉnh, thành ĐBSCL tập trung xuống giống sớm vụ đông xuân 2019-2020 trong tháng 10, tháng 11 và giảm xuống giống trong tháng 12-2019 và tháng 1-2020 để né hạn mặn vào cuối vụ. Đồng thời, chỉ đạo vận hành và khai thác tốt các công trình thủy lợi, gắn với định hướng cho các địa phương ưu tiên sản xuất các giống lúa ngắn ngày, chất lượng cao, đảm bảo nhu cầu xuất khẩu. Nhờ đó, nhiều diện tích lúa đông xuân đã kịp thu hoạch sớm, hạn chế thấp nhất các thiệt hại do xâm nhập mặn và hạn hán.

Vụ đông xuân 2019-2020, TP Cần Thơ xuống giống được 79.244ha lúa và đến nay đã thu hoạch dứt điểm, với năng suất ước đạt 72,16 tạ/ha, cao hơn 1,2 tạ/ha so với cùng kỳ. Theo Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ Nguyễn Thanh Dũng, thực hiện chỉ đạo của Bộ NN&PTNT về chủ động sản xuất vụ đông xuân, thành phố đã chỉ đạo xuống giống chủ động và sớm khoảng 1 tháng so với lịch thời vụ nhiều năm. Đến nay, lúa tại thành phố đã thu hoạch dứt điểm với năng suất, sản lượng đạt khá cao và giá cũng tốt nên nông dân có thể đạt lợi nhuận trên 40%. Vụ hè thu 2020, thành phố có kế hoạch xuống giống 75.000ha và hiện cũng đã xuống giống cơ bản đạt theo kế hoạch. Nhìn chung, lúa đang phát triển tốt, các trà lúa xuống giống sớm hiện đã được trên 30 ngày tuổi.

Tiếp tục phát huy

Trước tình hình hạn mặn dự báo còn diễn biến phức tạp và lũ năm nay có khả năng ở mức thấp, Bộ NN&PTNT chủ trương cần phải tiếp tục chủ động xây dựng, bố trí lịch thời vụ, cơ cấu giống lúa một cách linh hoạt để đảm bảo nguồn nước và tăng cường áp dụng các giải pháp kỹ thuật nhằm tiếp tục đảm bảo thắng lợi vụ hè thu, thu đông và vụ mùa 2020. Qua đó, đảm bảo an ninh lương thực trong mọi tình huống thiên tai và tận dụng các cơ hội để đẩy mạnh xuất  khẩu.

Vụ hè thu 2020, toàn vùng Nam bộ dự kiến gieo sạ hơn 1,627 triệu héc-ta, năng suất ước đạt 56,41 tạ/ha và sản lượng 9.181 nghìn tấn, trong đó, ĐBSCL gieo sạ 1,539 triệu  héc-ta và  Đông  Nam bộ gieo sạ 88,5 nghìn héc-ta. Theo ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt, sản xuất vụ lúa hè thu 2020 tại ĐBSCL cần tiếp tục thực hiện phương châm gieo sạ sớm ở những vùng phù sa ngọt, vùng ở thượng nguồn: Đồng Tháp Mười, Tứ giác Long Xuyên, vùng phù sa ngọt sông Tiền và sông Hậu... Tất cả những vùng này phải gieo sạ trong tháng 2, tháng 3, tháng 4, với tổng diện tích khoảng 1 triệu héc-ta. Tháng 5, khi bắt đầu có mưa thì sẽ xuống giống lấn dần xuống các vùng ven biển, với diện tích khoảng 470 nghìn héc-ta;  khoảng 70 nghìn héc-ta ở vùng sát biển đã bị nhiễm mặn cần chờ có "mưa già", sử dụng nước mưa rửa mặn, mới tiến hành gieo sạ…

Theo GS, TS Tăng Đức Thắng, Phó Giám đốc Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam, mùa khô 2019-2020, xâm nhập mặn tại ĐBSCL diễn ra nghiêm trọng hơn nhiều so với mùa khô năm 2015-2016 khi độ mặn ở mức cao  hơn rất nhiều và thời gian xâm nhập mặn đã kéo gấp đôi. Dự báo, mùa mưa năm nay đến trễ khoảng 2 tuần lễ, trước 15-5 gần như không mưa, dòng chảy từ thượng nguồn về lại không lớn, khoảng 2.200-2.400m3/s nên nguồn nước tại ĐBSCL từ nay đến giữa tháng 5-2020, vẫn còn gặp khó.

Tổng cục Thủy lợi - Bộ NN&PTNT lưu ý, tổng lượng dòng chảy sông Mekong về ĐBSCL từ nay đến cuối mùa khô dự báo ở mức thấp hơn trung bình nhiều năm từ 15-20% và ở mức tương đương cùng kỳ năm 2016. Để bảo đảm cấp nước cho sản xuất, các địa phương xây dựng kế hoạch cấp nước theo các kịch bản có thể xảy ra, huy động nguồn lực để chủ động triển khai các giải pháp phù hợp, bảo đảm tưới, tiêu cho sản xuất nông nghiệp. Gieo cấy lúa hè thu cần căn cứ cụ thể tình hình nguồn nước, chỉ thực hiện khi có nguồn nước ngọt ổn định, các vùng ven biển cần đợi mùa mưa mới thực hiện xuống giống.

Bài, ảnh: KHÁNH TRUNG