Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đầy biến động, các chuỗi cung ứng liên tục dịch chuyển và tiêu chuẩn quốc tế ngày càng khắt khe, hoạt động xuất nhập khẩu được xem là “cửa ngõ” hội nhập cho doanh nghiệp (DN) Việt Nam. Đây vừa là cơ hội để mở rộng thị trường, vừa là thách thức đòi hỏi DN, đặc biệt là các DN nhỏ và vừa, DN khởi nghiệp phải có tư duy kết nối toàn cầu, chiến lược quản trị rủi ro và năng lực cung ứng vững chắc để cạnh tranh và phát triển bền vững.

Dây chuyền chế biến gạo xuất khẩu của Công ty Cổ phần Tâm Lang, TP Cần Thơ.

Quản trị chuỗi cung ứng hiệu quả

Theo PGS.TS Trịnh Thị Thu Hương, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế và Kinh doanh quốc tế, Trường Đại học Ngoại thương (Hà Nội), ở các quốc gia phát triển, nhờ quản lý chuỗi cung ứng tốt nên chất lượng sản phẩm rất tốt. Khi DN Việt Nam bán hàng sang các nước này cũng phải tuân thủ những quy định như thế. Bên cạnh đó, DN tham gia vào chuỗi cung ứng cần quan tâm đến tính minh bạch trong chuỗi cung ứng. Việc áp dụng công nghệ thông tin vào trong chuỗi cung ứng sẽ cho phép các nhà sản xuất, nhà phân phối truy vết được quá trình sản xuất sản phẩm có mắt xích nào gặp vấn đề gì hay không. Trong trường hợp sản phẩm bị lỗi có thể xác định nguyên nhân do đâu (do nguyên vật liệu, khâu sản xuất hay do khâu phân phối, vận chuyển…). Chuỗi cung ứng như là cứu cánh của DN Việt Nam hiện nay. Sự cạnh tranh của các DN chính là cạnh tranh giữa các chuỗi cung ứng với nhau chứ không còn đơn thuần là cạnh tranh giữa hai DN. Vì vậy, DN cần xem xét chuỗi cung ứng nào phù hợp và hiệu quả hơn để tham gia vào đó.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu bất định, thương mại quốc tế đang chứng kiến những thay đổi mạnh mẽ như xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng, sự nổi lên của các hiệp định thương mại thế hệ mới (FTA, CPTPP, RCEP) và yêu cầu ngày càng khắt khe về tiêu chuẩn chất lượng, bền vững. Theo các chuyên gia, dù DN lớn hay DN nhỏ và vừa đều cần tham gia vào chuỗi cung ứng. Khi tham gia vào chuỗi cung ứng, DN xuất nhập khẩu buộc phải đối mặt với những lỗ hổng của chuỗi cung ứng, cũng như bị ảnh hưởng đáng kể bởi các quy trình thẩm định chuỗi cung ứng.

Theo TS Nguyễn Minh Phúc, Giảng viên Bộ môn Logistics và Quản lý chuỗi cung ứng, Trường Đại học Ngoại thương (Hà Nội), trong chuỗi cung ứng, DN chủ đạo có quyền chọn nhà cung cấp và ngược lại nhà cung cấp cũng có quyền chọn sẽ tham gia vào chuỗi nào và phải tìm được đầu ra phù hợp. DN có thể dựa vào thông tin về năng lực của các thành phần ở trong chuỗi để đưa ra quyết định cuối cùng. DN phải nhìn vào yêu cầu thị trường và xem xét năng lực của các thành phần trong chuỗi của mình. Chẳng hạn có những DN tham gia vào chuỗi cung ứng liên quan đến lĩnh vực nông lâm thủy sản thì các thành phần trong chuỗi cung ứng có thể là những người nông dân, những người sản xuất trực tiếp có khả năng đáp ứng được nhu cầu của DN. Khi làm ăn hiệu quả, chuỗi cung ứng này không chỉ làm giàu cho DN, mà còn làm giàu cho những người nông dân cùng tham gia trong chuỗi giá trị này.

Chủ động tiếp cận thị trường

Với DN, xuất nhập khẩu chính là “cửa ngõ” để chuyển đổi từ nền kinh tế hướng nội sang nền kinh tế hội nhập sâu rộng. Theo các chuyên gia, trong quá trình xuất khẩu, DN phải tuân thủ các quy định liên quan đến kiểm soát xuất khẩu mang tính địa chính trị. Các vấn đề về lao động bao gồm chi phí lao động, thiếu hụt lao động có tay nghề, tuân thủ luật lao động được xem là một trong những ưu tiên hàng đầu. Cùng với đó, các vấn đề về môi trường, xã hội và quản trị (ESG) là một yếu tố quan trọng, bởi nhu cầu thị trường ngày càng khắt khe hơn. Tuy nhiên, nhờ xuất nhập khẩu, DN trong nước tiếp cận công nghệ mới, nguồn nhân lực, tối ưu hóa toàn bộ quá trình sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, năng lực quản trị.

Đất nước đang chuyển mình mạnh mẽ trong hội nhập kinh tế toàn cầu, đây là thời cơ thuận lợi để các DN phát triển các hoạt động xuất nhập khẩu, mở rộng hoạt động giao thương quốc tế. Theo TS Nguyễn Minh Phúc, DN có thể tận dụng lợi thế từ các FTA mà Việt Nam đã ký kết với các quốc gia để mở rộng thị trường xuất khẩu. Cần chủ động áp dụng công nghệ vào hoạt động thương mại quốc tế chủ động quản lý rủi ro, đảm bảo dòng thông tin được duy trì liền mạch, thông suốt và đảm bảo tính bảo mật, an toàn… Các hiệp hội ngành nghề có thể liên kết các DN trong chuỗi ngành hàng với nhau để tạo ra lợi thế và mang lại lợi ích chung cho thành viên. DN cần quan tâm đến bài toán đầu tư công nghệ để nâng cao năng lực cạnh tranh, quản lý chuỗi cung ứng, cân đối cung cầu để xác định quy mô đầu tư phù hợp.

Để tăng trưởng xuất nhập khẩu bền vững, việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đang trở thành yếu tố then chốt cho các DN. Theo ông Nguyễn Trung Thành, Đồng sáng lập và Giám đốc điều hành Công ty TNHH Xuất nhập khẩu National Fortune, DN xuất nhập khẩu không chỉ bán sản phẩm mà còn xây dựng niềm tin, uy tín, quảng bá hình ảnh quốc gia. Đây chính là lý do tại sao những người làm xuất nhập khẩu vừa cần có tư duy của người kinh doanh đa năng, vừa cần có mạng lưới kết nối và tư duy toàn cầu. DN cần đa dạng hóa chuỗi cung ứng, đa dạng hóa thị trường, nghiên cứu nhu cầu của từng thị trường để có hướng sản xuất linh hoạt đáp ứng nhu cầu thị trường. Đồng thời, xây dựng tốt hệ thống quản trị quy trình xuất nhập khẩu, xây dựng mạng lưới kết nối để phát triển thị trường hiệu quả. Muốn sản phẩm được thị trường đón nhận phải có sản phẩm tốt để hội nhập vào nền kinh tế quốc tế và có thể tham gia vào các sàn thương mại điện tử.

Bài, ảnh: MINH HUYỀN