Tại thời điểm tháng 9-2025, dự báo tăng trưởng toàn cầu của hầu hết các tổ chức quốc tế đều được điều chỉnh tăng so với dự báo trước đó. Với nền kinh tế Việt Nam, các dự báo đều nhận định tăng trưởng năm 2025 thấp hơn so với năm 2024, nhưng một số tổ chức đã điều chỉnh mức tăng nhẹ so với trước đó. Trong các tháng cuối năm nay, đà tăng trưởng sẽ chậm lại, chủ yếu do tác động toàn diện của căng thẳng thương mại toàn cầu.

Thách thức tăng trưởng

Báo cáo điểm lại - cập nhật tình hình kinh tế Việt Nam của Ngân hàng Thế giới (WB) tháng 9-2025 nhận định, tăng trưởng GDP của Việt Nam dự báo sẽ chậm lại, xuống còn 6,6% trong năm 2025. Theo WB, nền kinh tế Việt Nam sau đà tăng trưởng mạnh trong nửa đầu năm 2025, dự kiến sẽ chững lại trong những tháng còn lại của năm. WB nhận định đóng góp ròng của xuất khẩu cho tăng trưởng GDP sẽ giảm, nhưng triển vọng trên còn phụ thuộc nhiều vào những diễn biến thương mại tiếp theo. Việt Nam cần tập trung các chính sách hỗ trợ tăng trưởng và tự phòng vệ với những bất định bên ngoài.

DN ngành dệt may chịu tác động nhiều nhất do chính sách thuế quan mới của Hoa Kỳ. Ảnh: May gia công tại Công ty CP May Meko Cần Thơ.

Tại buổi công bố Báo cáo điểm lại, bà Mariam J. Sherman, Giám đốc WB tại Việt Nam, Campuchia và Lào, nhận định: “Với tỷ lệ nợ công thấp, Việt Nam có dư địa tài khóa dồi dào. Nếu được thực hiện hiệu quả, đầu tư công sẽ vừa giải quyết những bất cập hạ tầng, vừa tạo thêm việc làm. Song song, cần thúc đẩy cải cách để củng cố dịch vụ thiết yếu, xây dựng nền kinh tế xanh, phát triển vốn con người và đa dạng hóa thương mại. Đây  là những yếu tố then chốt giúp Việt Nam giảm thiểu rủi ro toàn cầu và duy trì tăng trưởng dài hạn”.

Theo Báo cáo của WB, các đơn hàng xuất khẩu mới của doanh nghiệp (DN) Việt Nam có dấu hiệu cải thiện vào tháng 7-2025 sau khi thỏa thuận thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ được công bố, nhưng vẫn ở vùng thấp. Hoa Kỳ là đối tác thương mại và là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam (năm 2024, kim ngạch xuất khẩu sang Hoa Kỳ chiếm 30% tổng kim ngạch xuất khẩu, tương đương 26% GDP), đặc biệt là lĩnh vực hàng điện tử, dệt may, da giày.

Dữ liệu hải quan năm 2024 cho thấy, các mặt hàng xuất khẩu hàng đầu sang Hoa Kỳ là hàng điện tử 23,2 tỉ USD (tương đương 32% tổng xuất khẩu hàng điện tử của Việt Nam), máy móc 22,1 tỉ USD (chiếm 42%), dệt may 16,2 tỉ USD (43%), da giày 8,3 tỉ USD (chiếm 36%)…

Với mức thuế quan đối ứng mới của Hoa Kỳ áp dụng hàng xuất khẩu Việt Nam là 20% có hiệu lực từ tháng 8-2025 thì hàng dệt may, da giày, sản phẩm gỗ sẽ gặp rủi ro nhiều nhất. Còn mức thuế đối ứng với hàng trung chuyển qua Việt Nam là 40%, nhưng dựa trên phân tích của các chuyên gia WB thì chỉ khoảng 6,1-8,4% hàng xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ có thể được phân loại là hàng trung chuyển. Đồng thời hầu hết xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ tăng lên là do sản lượng tại Việt Nam tăng lên chứ không phải do trung chuyển.

Các dự báo cho rằng, tác động của thuế quan có thể sẽ làm chậm tăng trưởng của Việt Nam trong các tháng cuối năm 2025. Theo Cục Thống kê (Bộ Tài chính), trong 9 tháng năm 2025, kim ngạch nhập khẩu hàng hóa đạt 331,92 tỉ USD, tăng 18,8% so với cùng kỳ năm trước. Tính chung 9 tháng năm 2025, cán cân thương mại hàng hóa xuất siêu 16,82 tỉ USD (cùng kỳ năm trước xuất siêu 21,15 tỉ USD)…

Về thị trường xuất, nhập khẩu, Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch đạt 112,8 tỉ USD; Trung Quốc là thị trường nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch đạt 134,4 tỉ USD. Trong 9 tháng năm 2025, xuất siêu sang Hoa Kỳ đạt 99,1 tỉ USD, tăng 28,3% so với cùng kỳ năm trước; xuất siêu sang EU 28,8 tỉ USD, tăng 11,8%; xuất siêu sang Nhật Bản 1,5 tỉ USD, giảm 26,2%; nhập siêu từ Trung Quốc 84,8 tỉ USD, tăng 40,2%; nhập siêu từ Hàn Quốc 23 tỉ USD, tăng 2,4%; nhập siêu từ ASEAN 10,6 tỉ USD, tăng 65,4%.

Nhận định về thuế quan của Hoa Kỳ, chuyên gia Phạm Vũ Thăng Long, Giám đốc Nghiên cứu kinh tế vĩ mô Công ty Chứng khoán TP Hồ Chí Minh (HSC), cho biết: "Các tác động sớm của thuế quan do Hoa Kỳ áp lên hàng xuất khẩu, nhưng xuất khẩu của Việt Nam vẫn tăng so cùng kỳ. Chúng ta phải xem lại các sản phẩm có thể cạnh tranh mặc dù không cao lắm như: các sản phẩm điện tử, đồ gỗ, dệt may, giày da do mức thuế quan thấp hơn Trung Quốc, Ấn Độ… Riêng mức thuế trung chuyển còn xem xét mức độ phụ thuộc trung chuyển từ hàng nhập từ Trung Quốc (máy móc, điện tử). Việt Nam hiện có 17 FTA đã ký kết, nhưng việc tận dụng các FTA này chưa đều ở các thị trường. Trong điều kiện nhu cầu thị trường giảm, chúng ta cần đa dạng hóa thị trường".

Tăng hiệu quả thực thi chính sách

Tại buổi công bố Báo cáo điểm lại, ông Adam McCarty, Chuyên gia của WB cho rằng, Việt Nam cần có nhiều cải cách trong nước để thích ứng với thuế quan. Để đạt thu nhập cao vào năm 2045, cần đặt nhiều mục tiêu hơn nữa; trong đó cần lựa chọn các mục tiêu ưu tiên, các mục tiêu này phải được lượng hóa bằng văn bản để thực thi tốt hơn. Chẳng hạn, để có thể thu hút nhân tài nước ngoài về, “nhập khẩu chuyên gia nước ngoài” thì thủ tục visa phải đơn giản hơn. Kế đến là chỉ số PCI, cần phải nâng cao tầm nhận thức của lãnh đạo cấp tỉnh, các lãnh đạo phải biết mình đang ở đâu để đạt mục tiêu đo lường. Đối với vấn đề quy hoạch, cần cách tiếp cận toàn Chính phủ và dựa trên quy hoạch tích hợp của từng vùng, trao thẩm quyền để các vùng thực hiện đúng các đề án quy hoạch, kế hoạch… Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân được xem là đột phá, nhưng Việt Nam thiếu DN quy mô lớn dẫn dắt và cần giải quyết các vấn đề thể chế để khu vực tư nhân lớn mạnh hơn. Nhưng chìa khóa thành công là cạnh tranh chứ không nằm ở quy mô DN.

Theo TS Trần Toàn Thắng, Trưởng ban Ban Quốc tế và chính sách hội nhập - Viện Chiến lược chính sách kinh tế và tài chính (Bộ Tài chính), Việt Nam đặt mục tiêu tham vọng thu nhập cao vào năm 2045. Từ nay đến năm 2030, Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng cao từ 10% trở lên và nguồn lực huy động cho mục tiêu tăng trưởng này cần đến 26 triệu tỉ đồng. Các thay đổi về thể chế hiện nay để giải quyết các điểm nghẽn và để hoàn thành các hạ tầng lớn như: điện, hạ tầng, đầu tư cho khoa học công nghệ… nên cần phải thay đổi tư duy quản trị, nhất là trong đầu tư công.

Các tổ chức quốc tế dự báo tăng trưởng kinh tế năm 2025 của Việt Nam vừa công bố trong tháng 9-2025 giảm so với năm 2024. Cụ thể, ADB dự báo tăng 6,7%, WB và IMF dự báo tăng lần lượt đạt 6,6% và 6,5%. Để hỗ trợ tăng trưởng và giảm thiểu rủi ro từ bên ngoài, Việt Nam cần đẩy mạnh đầu tư công, kiểm soát rủi ro trong hệ thống tài chính và thúc đẩy các cải cách cơ cấu.

Bài, ảnh: GIA BẢO