MAI QUYÊN (Theo Reuters, Nikkei)

Philippines cho biết sẽ đẩy nhanh tiến trình thực hiện Thỏa thuận Hợp tác quốc phòng tăng cường (EDCA) với Mỹ, cho phép Lầu Năm Góc duy trì hiện diện luân phiên và tiếp cận căn cứ quân sự địa phương thời gian dài.

Ðược ký năm 2014 trong bối cảnh căng thẳng gia tăng ở Biển Ðông, mục tiêu của EDCA là thúc đẩy Hiệp ước phòng thủ chung (MDT) năm 1951 giữa Mỹ và Philippines thông qua cải thiện khả năng tương tác giữa quân đội hai nước. Theo đó, EDCA cho phép Mỹ tăng cường triển khai tàu, máy bay và binh sĩ trên lãnh thổ đồng minh Ðông Nam Á dựa trên cơ chế luân phiên; cũng như kho chứa các thiết bị phục vụ hoạt động nhân đạo, an ninh hàng hải. Ngoài cam kết nâng cấp và sửa chữa cơ sở hạ tầng tại những điểm hiện có, Washington có thể khai thác các dự án ở địa điểm mới để tạo ra thế trận phòng thủ chung đáng tin cậy hơn.

Thủy quân lục chiến Mỹ trong cuộc tập trận chung thường niên với Philippines vào tháng 10. Ảnh: Reuters

Thỏa thuận này sau đó bị đình trệ khi cựu Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte muốn xem xét lại toàn bộ thỏa thuận an ninh giữa hai nước. Ông Duterte thậm chí đe dọa hủy bỏ EDCA và Thỏa thuận các lực lượng thăm viếng (VFA) ký năm 1998, vì cho rằng các hiệp ước này không mang lại lợi ích cho quân đội Philippines.

Trái với người tiền nhiệm, Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. kể từ khi nhậm chức hồi tháng 6 đã có nhiều động thái về chính sách đối ngoại được đánh giá nhằm khôi phục và tăng cường quan hệ an ninh với Mỹ. Trong diễn biến mới nhất, Bộ Quốc phòng Philippines cho biết nước này cam kết đẩy nhanh thực hiện EDCA từ năm tới với 66,5 triệu USD đã được Mỹ đồng ý chi để thực hiện các dự án tại 3 trong số 5 địa điểm mà hai bên thống nhất, bao gồm sửa chữa đường băng và xây nhà kho phục vụ công tác huấn luyện cũng như ứng phó thảm họa và nhân đạo. Manila đang đàm phán với Washington về địa điểm bổ sung, bao gồm căn cứ ở tỉnh phía Bắc gần Ðài Loan Cagayan và hai tỉnh chiến lược Palawan, Zambales ở phía Tây đối diện Biển Ðông đang tranh chấp.

Phát biểu ngày 15-11, quyền Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Jose Faustino Jr. cho biết các căn cứ quân sự trong phạm vi EDCA đều do quân đội Philippines sở hữu và điều hành. Trước đó, phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Arsenio Andolong khẳng định tiến trình thực hiện EDCA được đẩy nhanh không liên quan tình hình Ðài Loan và cũng không chống lại hoặc nhắm mục tiêu vào bất kỳ quốc gia nào khác. Tuyên bố này được cho nhằm thể hiện sự trung lập của Philippines đối với chính sách của Mỹ ở khu vực giữa lúc Washington và Trung Quốc gia tăng thách thức nhau trong vấn đề Ðài Loan và Biển Ðông.

Cảnh báo hoạt động cải tạo đất và quân sự hóa của Trung Quốc ở Biển Ðông, Mỹ trước đó tuyên bố cuộc tấn công vào các lực lượng vũ trang Philippines trên tuyến đường thủy đang tranh chấp sẽ kích hoạt phản ứng của Washington theo hiệp ước năm 1951. Ðể khẳng định “cam kết sát cánh” với đồng minh trong việc duy trì trật tự hàng hải quốc tế, bảo vệ sinh kế trên biển, chống lại hoạt động đánh bắt trái phép, một quan chức cấp cao Mỹ cho biết Phó Tổng thống Kamala Harris dự kiến đến thăm quần đảo Palawan của Philippines vào ngày 22-11. Nếu chuyến thăm diễn ra, bà Harris sẽ là quan chức cấp cao nhất của Mỹ đến Palawan.