Chiến lược “tăng trưởng nhờ cơ sở hạ tầng” của Bắc Kinh dường như cho thấy nhiều hạn chế ở châu Phi, rõ nhất là tại Ethiopia.
Tuyến đường sắt nối thủ đô Addis Ababa (Ethiopia) với cảng Djibouti do Trung Quốc tài trợ. Ảnh: Xinhua
Chiến lược trên được Ngân hàng Thế giới (WB) “kê toa” cho châu Phi và nhận được sự ủng hộ nhiệt thành của cựu chuyên gia kinh tế trưởng WB người Trung Quốc, Lâm Nghị Phu từ năm 2008. Tuy nhiên, các quốc gia lục địa đen, chẳng hạn Ethiopia, đã không có được môi trường kinh tế thuận lợi như ở Trung Quốc. Trong 10 năm qua, tỷ lệ tăng trưởng GDP trung bình hàng năm của Ethiopia vào khoảng 6%. Song, sự tăng trưởng vượt trội này lại tỷ lệ thuận với các khoản vay nước ngoài, mà gần một nửa trong số đó là đến từ Trung Quốc, chủ yếu để đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng. Kết quả là sự tăng trưởng về xuất khẩu, kiều hối, dự trữ ngoại hối, thậm chí là đầu tư nước ngoài không thể lấp đầy lỗ hổng tài chính ngày càng gia tăng của Ethiopia, buộc Addis Ababa hồi năm 2017 phải phá giá đồng nội tệ.
Theo tờ The Diplomat, cả Kế hoạch Tăng trưởng và Chuyển đổi đầu tiên (giai đoạn 2010-2015) và thứ hai (giai đoạn 2016-2020) của Ethiopia đều xem đầu tư vào cơ sở hạ tầng, đặc biệt là tuyến đường sắt nối thủ đô Addis Ababa và cảng Djibouti với chi phí lên tới 475 triệu USD vay từ Trung Quốc, là công cụ thu hút các nhà đầu tư nước ngoài đến các đặc khu kinh tế chuyên sản xuất hàng xuất khẩu, từ đó mang lại lợi nhuận cho các dự án cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên, chiến lược này đã cho thấy nhiều hạn chế. Chẳng hạn như ngành giày dép vẫn èo uột dù được xem là biểu tượng của công nghiệp hóa và quan hệ hợp tác Trung Quốc - Ethiopia.
Còn nhớ, vào tháng 11-2011, Công ty giày quốc tế Huajian do Trung Quốc đầu tư được thành lập tại Ethiopia. Kể từ đó, lượng hàng xuất khẩu của Ethiopia tăng mạnh. Ngày nay, tuy nhu cầu giày dép tăng lên nhưng chất lượng sản phẩm lại giảm, khiến một số khách hàng chủ chốt của Huajian quyết định đổi nhà cung ứng. Năm 2018, Huajian chiếm chỉ 1% tổng lượng hàng xuất khẩu của Ethiopia. Trong khi đó, hoạt động của tuyến đường sắt Addis Ababa - Djibouti chuyên vận chuyển hàng xuất khẩu thường xuyên bị gián đoạn do thiếu điện. Do đó, Ethiopia không thể dựa vào xuất khẩu để trả dần các khoản đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng.
Dẫu vậy, Ethiopia hồi tháng 3-2019 vẫn tuyên bố xây dựng một tuyến đường mới đến thành phố Berbera (Somalia) với sự hỗ trợ của Quỹ phát triển Abu Dhabi (Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất) và Công ty Dubai Ports World. Đến tháng 6 năm đó, Ethiopia lại tuyên bố xây dựng một tuyến đường sắt nối Addis Ababa với Port Sudan (thủ phủ bang Biển Đỏ, Sudan) với sự hỗ trợ của Ngân hàng Phát triển châu Phi (AfDB) và chương trình Đối tác mới vì sự phát triển của châu Phi. Cũng trong năm 2019, có thông tin cho rằng một tuyến đường sắt mới nối Addis Ababa và cảng Massawa (Eritrea) đã được lên kế hoạch. Đáng lo ngại là khi cả Ethiopia và Djibouti đang đau đầu tìm cách hoàn vốn tuyến đường sắt cho Trung Quốc tài trợ, thì Addis Ababa lại kêu gọi AfDB bơm 98 triệu USD để xây dựng hành lang đường bộ Ethiopia-Djibouti.
TRÍ VĂN