Sáng 25-9 (giờ Việt Nam), Hạ viện Mỹ đã mở cuộc điều tra luận tội chính thức Tổng thống Donald Trump, cáo buộc ông vi phạm Hiến pháp khi tìm kiếm sự giúp đỡ của Ukraine nhằm gây bất lợi cho ứng viên hàng đầu của đảng Dân chủ Joe Biden trước thềm cuộc bầu cử tổng thống vào năm tới.

Chủ tịch Hạ viện Pelosi đang gây khó cho Tổng thống Trump. Ảnh: Daily Mail   

Trong thông báo đưa ra sau cuộc họp kín với các lãnh đạo đảng Dân chủ của 6 ủy ban hạ viện, Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi nêu rõ: “Những hành động của Tổng thống Trump cho thấy chi tiết không đáng tôn kính khi phản lại lời thề của tổng thống, phản lại an ninh quốc gia và tính liêm chính của bầu cử”. Tuyên bố được đưa ra sau khi có thông tin chủ nhân Nhà Trắng trong cuộc điện đàm ngày 25-7 vừa qua đã gây sức ép lên người tương nhiệm Ukraine Volodymyr Zelenskiy nhằm điều tra cáo buộc tham nhũng đối với cựu Phó Tổng thống Biden và con trai ông là Hunter Biden- người từng làm việc cho công ty khai thác khí đốt ở Ukraine.

Phản ứng trước thông báo điều tra, Tổng thống Trump viết trên Twitter rằng đó là “Cuộc săn phù thủy rác rưởi”. Trước đó, ông hứa công bố bản ghi chép đầy đủ về nội dung cuộc gọi với nhà lãnh đạo Ukraine. Vị này thừa nhận có đề cập đến ông Biden khi điện đàm nhưng bác bỏ việc giữ lại gói viện trợ gần 400 triệu USD cho Ukraine để “ép” Tổng thống Zelenskiy tiến hành cuộc điều tra được cho có thể làm xói mòn uy tín Joe Biden. 

Cuộc điều tra luận tội có thể dẫn đến việc phế truất Tổng thống Trump, mặc dù đây sẽ là thách thức đối với các nghị sĩ đảng Dân chủ. Quy trình luận tội bắt đầu tại Hạ viện, nơi các cuộc tranh luận và bỏ phiếu về việc có nên tống đạt cáo trạng đối với tổng thống hay không, thông qua việc phê chuẩn nghị quyết luận tội hoặc các điều khoản luận tội. Để thông qua các điều khoản này, đảng Dân chủ cần giành được đa số phiếu ủng hộ tại Hạ viện 435 ghế. Nhiệm vụ này không quá khó bởi đảng Dân chủ hiện kiểm soát Hạ viện. Cái khó là ở Thượng viện- nơi có 53 nghị sĩ đảng Cộng hòa, 45 nghị sĩ đảng Dân chủ và hai thành viên độc lập thường theo phe Dân chủ. Trong khi đó, kết tội và phế truất một tổng thống phải cần đến 67 phiếu, tức 2/3 số ghế. Do vậy, để “đá ghế” tỉ phú địa ốc New York thông qua luận tội thì ngoài việc tất cả các thượng nghị sĩ đảng Dân chủ và độc lập bỏ phiếu chống lại ông, còn cần sự tán thành của 20 thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa.

Trong trường hợp ông Trump bị kết tội, Phó Tổng thống Mike Pence sẽ trở thành tổng thống trong phần còn lại của nhiệm kỳ, vốn kết thúc vào tháng 1-2021.

Từng có tiền lệ

Đây sẽ là cuộc điều tra luận tội đầu tiên tại Quốc hội Mỹ kể từ năm 1998- thời điểm Tổng thống Bill Clinton bị điều tra về tội khai man trước tòa và cản trở công lý liên quan vụ dan díu với thực tập sinh Monica Lewinsky. Hạ viện khi ấy do phe Cộng hòa chiếm đa số đã đồng ý luận tội ông Clinton, nhưng vị tổng thống thuộc đảng Dân chủ này sau đó vẫn tiếp tục đương nhiệm do Thượng viện không thông qua các điều khoản luận tội. Một trường hợp khác từng bị luận tội là Tổng thống Andrew Johnson hồi năm 1868, nhưng sau đó ông cũng được Thượng viện “tha bổng”. Trên đây là 2 tổng thống duy nhất của Mỹ từng bị luận tội. Ngoài ra, các điều khoản tương tự từng được Ủy ban Tư pháp Hạ viện thông qua nhằm chống lại Tổng thống Richard Nixon, nhưng ông đã từ chức trước khi Hạ viện bỏ phiếu, nên trên lý thuyết coi như không bị luận tội.

Đối với vụ ông Trump, Chủ tịch Pelosi không đưa ra khung thời gian, nhưng bà nói quá trình điều tra luận tội sẽ hoàn tất “mau lẹ”. Riêng Chủ tịch Ủy ban Tư pháp Hạ viện Jerry Nadler thì hy vọng cuộc điều tra sẽ kết thúc vào cuối năm nay. Còn nhớ, toàn bộ quá trình điều tra cựu Tổng thống Johnson kéo dài 94 ngày, trong khi con số này của các ông Nixon và Clinton lần lượt là 184 và 127 ngày. Phần lớn các ứng viên đảng Dân chủ tranh cử tổng thống đều ủng hộ cuộc điều tra Tổng thống Trump. Được biết, 2 trong số 3 nghị sĩ đảng Cộng hòa đang chạy đua với ông Trump giành vé đại diện đảng này ra tranh cử tổng thống xứ cờ hoa vào tháng 11-2020  là Joe Walsh và Bill Weld cũng đã tán thành nỗ lực luận tội vị lãnh đạo 73 tuổi.

Tuy nhiên, “nước cờ” của Hạ viện lại chứa đựng rủi ro phản tác dụng cho phe Dân chủ nếu các cử tri tin rằng phe này đang đi quá xa. Năm 1998, chính vụ luận tội Tổng thống Clinton đã gây tác dụng ngược bởi tỷ lệ ủng hộ chính khách này tăng cao trong khi các nghị sĩ đảng Cộng hòa tại Hạ viện bất ngờ mất ghế trong cuộc bầu cử sau đó.

THANH BÌNH (Theo Reuters, CNN)