Đó là một thực tế đáng lưu tâm đối với ngành sản xuất và kinh doanh thức ăn chăn nuôi nước ta hiện nay. Là một nước nông nghiệp, nhưng ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi lại không chủ động được nguồn nguyên liệu. Những năm gần đây, nước ta phải chi mỗi năm trên dưới 2 tỉ USD để nhập khẩu các loại nguyên liệu chế biến thức ăn chăn nuôi. Trong đó, nhiều loại nguyên liệu như: bắp, đậu nành…nông dân trong nước thừa sức sản xuất. Mặc dù cả trăm doanh nghiệp trong nước tham gia vào lĩnh vực sản xuất thức ăn chăn nuôi nhưng thị phần tiêu thụ sản phẩm đang bị chi phối bởi các tập đoàn đa quốc gia, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và 100% vốn nước ngoài.

Hầu hết các tập đoàn sản xuất thức ăn chăn nuôi lớn trên thế giới đều đã có mặt ở nước ta như: Tập đoàn CP (Thái Lan), Cargill (Hoa Kỳ), NewHope (Trung Quốc), Ewos (Na Uy)…Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, các doanh nghiệp liên doanh với nước ngoài và doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài đang nắm giữ trên 60% thị phần thức ăn chăn nuôi trong nước. Vì sao các tập đoàn nước ngoài lại chiếm ưu thế trên thị trường? Đơn giản vì "sản phẩm của họ có chất lượng ổn định" - đó là câu trả lời không do dự của nhiều người tiêu dùng và chủ cửa hàng kinh doanh thức ăn chăn nuôi. Theo bà Hồ Thị Thanh Giang, Chủ cửa hàng thức ăn chăn nuôi Tài Giang ở quận Ô Môn, TP Cần Thơ, hơn 70% lượng thức ăn chăn nuôi được tiêu thụ tại cửa hàng của bà là sản phẩm do các doanh nghiệp liên doanh với nước ngoài và doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài cung cấp. "Trước đây, các loại thức ăn chăn nuôi rất đa dạng trên thị trường, cả sản phẩm do các doanh nghiệp trong nước sản xuất, lấy hàng của các doanh nghiệp này có lợi là được chậm trả tiền, còn mua bán với các doanh nghiệp nước ngoài phải trả tiền mặt ngay. Nhưng người tiêu dùng chuộng các sản phẩm ngoại vì cho rằng chất lượng ổn định hơn so với nhiều sản phẩm nội địa. Tôi phải kinh doanh sản phẩm của họ dù rất muốn ủng hộ hàng nội địa"- bà Giang nói. Anh Nguyễn Văn Nghĩa, chủ một cửa hàng thuốc thú y và thức ăn chăn nuôi ở xã Giai Xuân, huyện Phong Điền, TP Cần Thơ, nhìn nhận: "Dù rất muốn ưu tiên dùng hàng Việt, nhưng khách hàng là thượng đế, họ muốn mua hàng nào mình phải chiều …".

Cái thiếu hiện nay là các cửa hàng kinh doanh và người tiêu dùng chưa có nhiều điều kiện để lấy mẫu xét nghiệm nhằm đánh giá chất lượng các loại thức ăn chăn nuôi bán trên thị trường. Tuy nhiên, không vì thế mà người tiêu dùng hoàn toàn thiếu căn cứ khi đưa ra những nhận định và so sánh về chất lượng giữa loại thức ăn chăn nuôi này với loại kia. Để đánh chất lượng các loại thức ăn chăn nuôi, ngoài việc nhờ các ngành chức năng tư vấn, chủ các cửa hàng kinh doanh, nhiều nông dân còn trực tiếp khảo nghiệm bằng cách thả nuôi các loại vật nuôi trong các chuồng trại và ao nuôi khác nhau rồi cho ăn các loại thức ăn khác nhau để so sánh hiệu quả. Ông Lê Hoàng Thanh, ngụ ấp Mỹ Thuận, xã Mỹ Khánh, huyện Phong Điền, TP Cần Thơ, cho biết: "Bằng cách phân chia đàn vật nuôi ra và cho ăn thử nghiệm các loại thức ăn khác nhau, đã nhận thấy sản phẩm của một số tập đoàn nước ngoài cho hiệu quả tương đối ổn định, còn hàng của nhiều doanh nghiệp trong nước dù giá có rẻ hơn, nhưng hiệu quả không bằng và đặc biệt là thiếu sự ổn định. Do vậy, nhiều nông dân ngại sử dụng, nhất là khi các doanh nghiệp trong nước thiếu quan tâm tư vấn, chăm sóc khách hàng cũng như liên kết sản xuất và bao tiêu sản phẩm cho nông dân…".

Chất lượng sản phẩm của nhiều doanh nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi trong nước khó đạt được sự ổn định khi đang còn phải phụ thuộc nhiều vào các nguồn nguyên liệu nhập khẩu với giá cả thường xuyên biến động và chất lượng chưa được kiểm soát tốt. Chưa kể, phần lớn các doanh nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi trong nước là doanh nghiệp vừa và nhỏ, hạn chế về nguồn lực tài chính và đang sử dụng các thiết bị, công nghệ lạc hậu. Xét ở khâu tiêu thụ hàng, nhiều doanh nghiệp trong nước cũng tỏ ra "chậm chân" liên kết với người chăn nuôi trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm. Trong khi đó, một số tập đoàn nước ngoài, như CP đã đẩy mạnh liên kết, cung ứng thức ăn chăn nuôi đầu vào và bao tiêu sản phẩm đầu ra cho nhiều người chăn nuôi.

Phụ thuộc nhiều vào các doanh nghiệp nước ngoài và các loại nguyên liệu, thức ăn chăn nuôi nhập khẩu, ngành chăn nuôi nước ta đã và đang bộc lộ nhiều khó khăn, hạn chế. Thời gian qua, có nhiều người chăn nuôi gia súc, gia cầm và thủy sản trong nước đã bị thua lỗ nặng, thậm chí "tán gia bại sản" do giá cả đầu vào và đầu ra sản phẩm bất ổn, phải bán vật nuôi dưới mức giá thành sản xuất. Đã đến lúc các ngành chức năng và doanh nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi trong nước cần có chiến lược nâng cao năng lực cạnh tranh để kịp thời lấy lại thị phần tiêu thụ sản phẩm và cứu lấy nền chăn nuôi trong nước. Nhà nước cần có các cơ chế chính sách ràng buộc và khuyến khích doanh nghiệp trong nước đổi mới công nghệ và tăng cường liên kết với nông dân để chủ động hơn các nguyên liệu sản xuất đầu vào và ổn định đầu ra sản phẩm cho cả doanh nghiệp và nông dân. Đổi mới công nghệ và thực hiện tốt liên kết với nông dân, tin rằng chất lượng sản phẩm của các doanh nghiệp trong nước sẽ được nâng cao khi mà chúng ta chủ động được nhiều loại nguyên liệu sản xuất đầu vào như: bắp, đậu nành, khoai mì… với giá cả và chất lượng được kiểm soát từ gốc.

Khánh Trung