Sau hơn 6 tuần đàm phán căng thẳng nhằm hoàn thiện dự thảo nghị quyết kêu gọi ngừng bắn toàn cầu theo lời kêu gọi của Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc (LHQ) Antonio Guterres, Hội đồng Bảo an LHQ cuối cùng đã không thể thông qua nghị quyết này bởi lá phiếu phản đối của Mỹ. Vì sao?

Cuộc họp của Hội đồng Bảo an LHQ hôm 8-5. Ảnh: AFP

Hãng tin AP cho rằng lá phiếu phủ quyết của Mỹ hôm 8-5 đối với dự thảo nghị quyết do Pháp và Tunisia đồng biên soạn phản ánh sự căng thẳng đang gia tăng giữa Mỹ  và Trung Quốc. 

Tranh cãi vai trò của WHO

Giải thích cho hành động của mình, một quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ cáo buộc chính Trung Quốc đã liên tục cản trở sự đồng thuận vốn có thể cho phép Hội đồng Bảo an thông qua nghị quyết. Theo vị quan chức này, Bắc Kinh một mực muốn sử dụng nghị quyết của Hội đồng Bảo an để “ca ngợi những câu chuyện sai lệnh về cách ứng xử của Trung Quốc trong đợt dịch COVID-19 bùng phát tại Vũ Hán”. 

Tuy nhiên, cách lý giải của quan chức ngoại giao Mỹ khá mơ hồ. Nếu giải thích rõ ràng hơn, chính sự hiện diện của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) trong dự thảo nghị quyết là nguyên nhân khiến Mỹ bỏ phiếu chống. Các nhà ngoại giao cho biết Trung Quốc ủng hộ mạnh mẽ WHO trong dự thảo nghị quyết, nhấn mạnh rằng vai trò của cơ quan này trong đại dịch COVID-19 phải được thể hiện ở bất kỳ nghị quyết nào của Hội đồng Bảo an. Ngược lại, Mỹ kiên quyết không đề cập đến WHO trong nghị quyết, đồng thời muốn nêu bật “tính minh mạch” trong xử lý dịch bệnh, điều mà Trung Quốc cực lực phản đối. 

Theo hãng tin Reuters, dự thảo nghị quyết cuối cùng dường như đã đạt được sự đồng thuận cuối ngày 7-5 khi nó không đề cập trực tiếp đến WHO, mà chỉ nhấn mạnh đến sự cấp thiết phải hỗ trợ “tất cả các quốc gia, tất cả các cơ quan thuộc hệ thống LHQ, bao gồm các cơ quan y tế chuyên môn” trong cuộc chiến chống đại dịch COVID-19. Nhưng trong cuộc họp bỏ phiếu thông qua nghị quyết, Mỹ bác bỏ “ngôn ngữ ngầm” này vì cho rằng chỉ có WHO là cơ quan y tế chuyên môn của LHQ.  Có thông tin nói rằng hôm 7-5 Mỹ đã chấp nhận cách “đề cập ngầm” WHO trong dự thảo nghị quyết nhưng mong muốn Hội đồng Bảo an quay lại dự thảo ban đầu là thêm yêu cầu “tính minh bạch” trong hợp tác toàn cầu chống đại dịch, điều mà Bắc Kinh đã từ chối. 

  “Con tin” của hai đối thủ

Tổng thống Donald Trump đã cáo buộc WHO, nơi mỗi năm nhận đóng góp lớn nhất hơn 400 triệu USD từ Mỹ, “thiên vị” Trung Quốc, quốc gia đóng góp mỗi năm cho WHO khoảng 40 triệu USD hoặc ít hơn. Ông Trump sau đó thông báo hoãn góp quỹ cho WHO với cáo buộc cơ quan này cố tình làm nhẹ tính nghiêm trọng của dịch để bảo vệ Trung Quốc. 

Thật ra theo giới phân tích, WHO có thể chỉ là “con tin” trong cuộc khẩu chiến căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc trong đại dịch COVID-19. Còn nhớ ngày 27-3, Tổng thống Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có cuộc điện đàm, trong đó hai bên thống nhất tạm dừng cuộc khẩu chiến và ông Trump thôi gọi virus Corona là “virus Trung Quốc”.  Tuy nhiên, ông Trump thời gian qua lại gia tăng chỉ trích WHO và Bắc Kinh trong xứ lý COVID-19. Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo hôm 6-5 tiếp tục tố cáo Trung Quốc từ chối chia sẻ thông tin cần thiết có thể giúp Mỹ bảo vệ an toàn cho người dân. Bắc Kinh đáp trả rằng Washington nói dối nhằm che đậy sự thất bại của mình trong xứ lý đại dịch. 

Sự căng thẳng leo thang giữa Mỹ và Trung Quốc rõ ràng là nguyên dân dẫn đến thất bại của nghị quyết ngừng bắn toàn cầu. Các nhà ngoại giao và giới phân tích đều cho rằng hai nước này vẫn tìm cách phản đối nghị quyết dù có đề cập WHO hay không. Chính Trung Quốc đã cho thấy sự bất thường của mình khi đưa WHO vào dự thảo nghị quyết của Hội đồng Bảo an, cơ quan phụ trách duy trì hòa bình và an ninh thế giới vốn không có chức năng giải quyết vấn đề virus Corona. Chính Trung Quốc có truyền thống lập luận rằng chức năng của WHO nằm ngoài khuôn khổ sứ mạng hòa bình và an ninh của Hội đồng Bảo an. 

ĐỨC TRUNG