Chiến thắng của nhà hoạt động cấp tiến Zohran Mamdani trong cuộc đua tranh chức thị trưởng New York đã làm dấy lên nhiều cuộc thảo luận về sự thay đổi chính trị trên khắp nước Mỹ, thậm chí có thể coi đây là bước ngoặt với các ứng cử viên thuộc thế hệ Y và gen Z.

Ông Mamdani và vợ xuất hiện trước công chúng trong ngày đắc cử ghế thị trưởng New York. Ảnh: Getty Images

Ngày 4-11, cử tri thành phố New York đã đem tới một chiến thắng lịch sử khi lần đầu tiên bầu một người Hồi giáo được sinh ra ở châu Phi và có nguồn gốc Nam Á làm thị trưởng. Thời điểm ông Mamdani tuyên bố ứng cử, ngay cả một bộ phận lớn cử tri đảng Dân chủ cũng không tin vào thành công của nhà lập pháp tiểu bang mà hầu hết cư dân New York không biết đến. Nhưng chỉ trong một năm, chính trị gia 34 tuổi này đã xoay chuyển hoàn toàn nhận thức đó bằng chiến lược được lên kế hoạch kỹ lưỡng để đem đến màn trình diễn ấn tượng đáng kinh ngạc.

Khi nhậm chức vào đầu năm 2026, ông Mamdani sẽ trở thành thị trưởng trẻ nhất của New York trong hơn một thế kỷ. Sinh ra ở Uganda trong gia đình trí thức gốc Ấn Độ,  đến năm 7 tuổi, ông cùng gia đình chuyển đến New York định cư sau thời gian ngắn sống ở Nam Phi. Năm 2018, Mamdani trở thành công dân Mỹ ngay sau khi tốt nghiệp Trường đại học Bowdoin với bằng cử nhân về "lịch sử châu Phi".

Thời gian đầu, ông làm cố vấn phòng chống tịch thu nhà ở quận Queens và hỗ trợ công nhân nhập cư trong các cuộc đình công tại nhiều nhà máy may mặc. Những hoạt động này đã truyền cảm hứng cho Mamdani tham gia chiến dịch vận động của các ứng cử viên đảng Dân chủ ở Queens và Brooklyn. Năm 2020, ông được bầu vào Hội đồng lập pháp bang New York và đang phục vụ nhiệm kỳ thứ 3 khi ra tranh cử thị trưởng.

"Chúng ta đang lật sang trang mới từ một nền chính trị bỏ qua nhiều người và chỉ đáp ứng cho số ít. Tại New York hôm nay, các bạn đã đưa ra yêu cầu phải thay đổi" - ông Mamdani tuyên bố.

Cam kết tiến bộ 

Trong cuộc đối đầu với cựu Thống đốc New York Andrew Cuomo, ông Mamdani đưa ra tầm nhìn lạc quan với những chính sách lớn giúp giảm chi phí sinh hoạt cho người dân địa phương như dịch vụ xe buýt và chăm sóc trẻ em miễn phí, đóng băng tiền thuê nhà, xây dựng nhà ở giá rẻ và tăng gần gấp đôi mức lương tối thiểu lên 25 USD/giờ vào năm 2030. Ông cũng đề xuất triển khai chương trình thí điểm cho các cửa hàng tạp hóa do thành phố quản lý như biện pháp chống lại tình trạng giá thực phẩm cao.

Hướng tới hỗ trợ người lao động, nhóm chiếm phần lớn cư dân thành phố nhưng lâu nay chịu sức ép từ chi phí sinh hoạt đắt đỏ và bất bình đẳng thu nhập, ông Mamdani cam kết các phúc lợi xã hội nói trên sẽ được tài trợ bằng cách tăng thuế doanh nghiệp và người giàu. Thị trưởng đắc cử New York còn đề ra sáng kiến lập Sở An toàn cộng đồng, cử nhân viên y tế về sức khỏe tâm thần thay cảnh sát tới một số cuộc gọi khẩn cấp. Điều này được coi là chìa khóa hạn chế xung đột sắc tộc trong thực thi pháp luật, vốn là bài toán nan giải của New York nhiều năm qua.

Các chính sách thiên tả và chiến dịch đầy năng lượng của ông Mamdani nhằm xây dựng "thành phố mà ai cũng sống được" đã giành được sự ủng hộ của những cử tri trẻ tuổi và thu nhập thấp. Đối với Mamdani, một New York công bằng hơn với cơ hội bình đẳng, phải bắt đầu từ việc thu hẹp khoảng cách giàu nghèo. 

Cách tiếp cận mới mẻ

Dựa trên cách tiếp cận mới chống lại giới cầm quyền, việc ông Mamdani đắc cử thị trưởng thành phố lớn nhất nước Mỹ trước tiên có thể dẫn tới sự chuyển đổi lớn trong nội bộ phe Dân chủ khi nó đi ngược lại quan điểm của giới tinh hoa và các triết lý truyền thống của đảng.

Theo đuổi chiến lược dân túy cánh tả công khai, ông Mamdani nhấn mạnh các vấn đề cơ bản và mang tính giai cấp khi nói chuyện trực tiếp với tầng lớp trung lưu và dân nghèo về khó khăn kinh tế, tiền thuê nhà và chăm sóc sức khỏe. Ngoài ra, xuất thân dân tộc và tôn giáo đã mang lại cho chính trị gia 34 tuổi một lợi thế tự nhiên trong việc kết nối và định vị mình là đại diện đích thực của những người "không phải da trắng" cảm thấy bị gạt ra ngoài lề xã hội, kinh tế và chính trị.

Có thể nói, thành công của ông Mamdani phản ánh việc cử tri đã đủ thất vọng với tình trạng hiện tại đến mức quyết định đặt cược vào một người ngoài cuộc. Nó cũng cho thấy cách mà chính khách trẻ tuổi này khéo léo điều hướng hệ sinh thái truyền thông mới, thỏa mãn cơn khát những giải pháp táo bạo cho những vấn đề dai dẳng mà cả hai đảng Dân chủ và Cộng hòa đều chưa giải quyết được. 

Tóm lại, thông qua nền chính trị mà ông đại diện, diễn ngôn mà ông sử dụng và chiến lược vận động tranh cử mà ông thực hiện, Mamdani là hiện thân của một tiềm năng gắn liền trực tiếp với sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân túy cánh tả với xu hướng xã hội và biểu hiện chính trị sâu sắc hơn, ảnh hưởng đến sự chuyển đổi có thể có của chính trị Mỹ.

Hiệu ứng Mamdani

Theo Run for Something, tổ chức tuyển dụng và hỗ trợ các ứng cử viên cấp tiến thế hệ Y và gen Z tranh cử vào các chức vụ địa phương và tiểu bang, phản ứng chính trị trước chiến thắng của Mamdani hiện rất lớn và ông có thể sẽ không phải là ứng cử viên duy nhất dưới 35 tuổi tạo nên làn sóng mới trong các cuộc bầu cử tương lai. Hồi tháng 6, tổ chức này cho biết đã ghi nhận 10.000 người đăng ký sử dụng dịch vụ chỉ 2 tuần sau chiến thắng của ông Mamdani trong cuộc bầu cử sơ bộ của đảng Dân chủ. Con số này được dự báo tiếp tục tăng lên sau khi ông Mamdani trở thành tân thị trưởng New York.

Không chỉ những ứng cử viên thiên tả, các chuyên gia cho biết phong trào dân túy cũng đang nổi lên ở nhóm cử tri Cộng hòa dưới 40 tuổi, thậm chí đang vượt ra ngoài "chủ nghĩa Trump" và định hình lại giới tinh hoa Cộng hòa cánh hữu Mỹ.

Theo nhà khoa học chính trị Jonathan Hanson, sự phân cực ngày càng lớn đi kèm gia tăng bất mãn chính trị hiện tại đã dẫn đến việc các cử tri lớn tuổi phải chấp nhận ứng cử viên trẻ hơn. Viện Nghiên cứu Pew Research cho biết, độ tuổi trung bình của các thành viên Hạ viện là 57,5 ​​tuổi và Thượng viện là 64,7 tuổi, so với độ tuổi trung vị của cả nước là 39,1 tuổi.

Vì vậy, chuyên gia Hanson cho rằng sự thay đổi thế hệ là điều không thể tránh khỏi và có thể cần thiết để phản ánh tốt hơn nhu cầu của quốc gia. "Bất kể điều gì xảy ra tiếp theo, cục diện chính trị sẽ khác. Đã đến lúc cần những gương mặt mới. Đây sẽ là giai đoạn tái thiết và một thế hệ lãnh đạo mới sẽ xuất hiện" - chuyên gia này khẳng định.

MAI QUYÊN (Tổng hợp)