Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) năm 2014 (có hiệu lực thi hành từ đầu năm 2016) quy định tổ chức công đoàn có quyền khởi kiện hành vi vi phạm pháp luật về BHXH ra tòa án. Tuy nhiên, trên thực tế, việc thực hiện quy định này còn nhiều khó khăn, vướng mắc, đòi hỏi ngành chức năng cần sớm có giải pháp tháo gỡ nhằm đảm bảo quyền lợi cho người lao động.

Ông Mai Đức Chính, Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam phát biểu tại buổi giám sát được tổ chức tại TP Cần Thơ, ngày 4-10. 

Thời gian qua, Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) TP Cần Thơ phối hợp BHXH và Sở Lao động, Thương binh và Xã hội thành phố tiến hành giám sát, đánh giá việc thực hiện pháp luật BHXH tại 396 doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nợ, chậm, trốn đóng BHXH thường xuyên. Ông Lê Xuân Trị, Phó Chủ tịch Thường trực LĐLĐ thành phố, cho biết: “Qua giám sát, các khiếu nại và thắc mắc của người lao động được chúng tôi giải quyết dứt điểm, kịp thời, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động. Đồng thời, củng cố lòng tin của người lao động đối với chế độ, chính sách của Đảng và Nhà nước, góp phần đảm bảo an ninh trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn”.

Theo ông Lê Đình Quảng, Phó Ban Quan hệ lao động, Tổng LĐLĐ Việt Nam, qua giám sát thực tế 3 doanh nghiệp trên địa bàn thành phố về việc thực hiện chính sách, pháp luật về BHXH, cho thấy có 2 doanh nghiệp nợ tiền BHXH trên 2 tỉ đồng. Trong đó, 1 doanh nghiệp nợ do khó khăn thực sự. Còn Công ty TNHH  K.C., đoàn nhận thấy việc nợ BHXH do khó khăn một phần, còn lại chủ yếu là ý thức chấp hành pháp luật về BHXH kém. Công ty này nợ 1,564 tỉ đồng BHXH từ tháng 3-2016 đến nay. Ngoài ra, Công ty TNHH K.C. không những không tham gia BHXH cho người lao động mà còn chiếm dụng tiền BHXH của người lao động, không nộp về cơ quan BHXH hơn 375 triệu đồng từ năm 2016 đến nay. Đặc biệt, có 1 trường hợp người lao động bị bệnh ung thư, phải điều trị từ năm 2016, nằm viện trên 6 tháng, nhưng không được hỗ trợ gì do Công ty không cho người này tham gia BHXH.

“BHXH thành phố sẽ tập hợp danh sách các đơn vị nợ đọng kéo dài, để thực hiện đôn đốc, nhắc nhở 2 lần hằng tháng; thành lập đoàn đến đối chiếu với đơn vị có số nợ đọng lớn. Đồng thời, theo dõi các đơn vị nợ kéo dài,  chuyển qua Phòng Thanh tra- Kiểm tra về đóng BHXH, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp để xử lý vi phạm theo quy định hoặc khởi kiện ra Tòa án...”- ông Trần Văn Minh, Giám đốc BHXH TP Cần Thơ, cho biết.

Theo Luật BHXH năm 2014 (có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2016), tổ chức công đoàn được giao quyền khởi kiện doanh nghiệp, cá nhân nợ BHXH. Tuy nhiên, việc khởi kiện này đòi hỏi phải do công đoàn cơ sở khởi kiện hoặc phải có giấy ủy quyền của người lao động, nên quy định này chưa phát huy hiệu quả.

Theo LĐLĐ TP Cần Thơ, BHXH hành phố đã đề nghị LĐLĐ thành phố đại diện khởi kiện 19 doanh nghiệp nợ BHXH, với tổng số tiền gần 18 tỉ đồng. Bà Phạm Thị Thanh Hiền, Trưởng Ban Chính sách – Pháp luật LĐLĐ thành phố, cho biết: “Việc khởi kiện các doanh nghiệp nợ BHXH không chỉ khó khăn trong việc ủy quyền, mà thực tế nhiều nơi tổ chức công đoàn cơ sở không dám đứng ra khởi kiện hoặc ủy quyền cho công đoàn cấp trên khởi kiện. Người lao động lại càng không dám ủy quyền cho tổ chức công đoàn kiện chủ doanh nghiệp của mình, khi bản thân cần việc làm”.

Ông Lê Xuân Trị, Phó Chủ tịch Thường trực LĐLĐ thành phố, kiến nghị: Trong khi chưa điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung Luật BHXH năm 2014, Nhà nước cần bổ sung quy định về việc khởi kiện đòi nợ BHXH theo hướng khi có đủ cơ sở chứng minh đơn vị cố tình nợ, chiếm dụng BHXH thì công đoàn cấp trên có quyền khởi kiện doanh nghiệp, đơn vị nợ BHXH mà không cần có sự ủy quyền của người lao động hoặc của công đoàn cơ sở. Ngoài ra, Tổng LĐLĐ Việt Nam cần có hướng dẫn các cấp công đoàn về quy trình đàm phán, thương lượng yêu cầu doanh nghiệp, đơn vị cam kết lộ trình hoàn trả số tiền nợ BHXH hoặc các bảo đảm khác để thực hiện...

8 tháng đầu năm 2017, TP Cần Thơ có 1.368 doanh nghiệp chậm đóng BHXH, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp cho người lao động với số tiền nợ và lãi gần 105 tỉ đồng. Trong đó, có 430 doanh nghiệp chậm đóng dưới 1 tháng (13.302 triệu đồng); 406 doanh nghiệp chậm đóng từ 1-3 tháng (21.112 triệu đồng) và 532 doanh nghiệp chậm đóng trên 3 tháng (70.569 triệu đồng). 

heo ông Mai Đức Chính, Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam, hiện các quy định của Luật BHXH năm 2014, Bộ luật Lao động, Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Công đoàn về vấn đề này vẫn chưa đồng bộ, thống nhất. Để tổ chức công đoàn có thể khởi kiện các doanh nghiệp vi phạm về BHXH theo luật định thì trước hết cần sửa đổi, bổ sung, tạo sự đồng bộ giữa các quy định pháp luật nói trên. Tuy nhiên, trước mắt đề nghị TP Cần Thơ tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật lao động, BHXH cho người lao động và người sử dụng lao động; đẩy mạnh các hoạt động thanh, kiểm tra; tìm giải pháp giảm số đơn vị và giảm số tiền chậm đóng BHXH, bảo đảm quyền lợi cho người lao động...

Bài, ảnh: HIỂN DƯƠNG