TRÍ VĂN (Tổng hợp)

Khi Taliban giành quyền kiểm soát Kabul hồi tháng 8 năm ngoái, lợi ích của Pakistan vào thời điểm đó dường như gắn liền với các nhà cầm quyền mới của Afghanistan. Thế nhưng, chỉ sau 8 tháng, 2 nước láng giềng đã chuyển từ bạn thành thù vì một loạt vấn đề an ninh và lãnh thổ.

Các tay súng TTP  ở Afghanistan. Ảnh: Asia Times

Taliban dung túng TTP?

Taliban bị Islamabad tố cung cấp nơi trú ẩn cho các nhóm chiến binh từng tiến hành một loạt vụ tấn công xuyên biên giới nhằm vào các lực lượng an ninh Pakistan cũng như nhiều mục tiêu quan trọng khác, gồm Tehreek-e-Taliban Pakistan (TTP). Song, chính quyền Taliban đã lên tiếng phủ nhận cáo buộc này.

Theo Viện Nghiên cứu Hòa bình Pakistan, TTP đã triển khai 87 cuộc tấn công trên khắp Pakistan vào năm 2021, chủ yếu nhằm vào các nhân viên quân sự bên trong khu vực biên giới phía Tây. Quân đội Pakistan cho biết, chỉ trong 3 tháng đầu năm nay, 97 binh sĩ và sĩ quan Pakistan đã thiệt mạng trong “các cuộc tấn công khủng bố”.

Các vụ tấn công của TTP đã khiến Islamabad đáp trả bằng các cuộc không kích xuyên biên giới nhằm vào nơi trú ẩn của chúng, từ đó khiến quan hệ giữa Taliban và Pakistan rơi vào khủng hoảng. Hành động này của Pakistan được cho là đã lấy đi sinh mạng của hàng chục dân thường ở các tỉnh Khost và Kunar, khiến chính quyền Taliban phải đưa ra cảnh báo. Trong một tuyên bố mới đây, Bộ trưởng Quốc phòng Afghanistan Mullah Mohammad Yaqoob nói rằng Taliban sẽ không dung thứ cho các cuộc “xâm lược” từ nước láng giềng Pakistan.

Theo một số báo cáo, Pakistan hiện đang rút lại chủ trương ủng hộ Taliban, trong bối cảnh nhiều quốc gia trên thế giới từ chối công nhận Taliban và cắt giảm viện trợ đối với Afghanistan. Thay vào đó, Islamabad bắt đầu hỗ trợ các nhóm chống Taliban ở Afghanistan nhằm gây bất ổn cho lực lượng này. Không những vậy, Pakistan tỏ ra vô cùng bất bình trước nhiều báo cáo cho thấy các phần tử nổi dậy chống Islamabad, gồm cả TTP, đang sống và hoạt động tự do ở Afghanistan.

Một chiến binh Taliban ở Pakistan gần đây tiết lộ với một hãng thông tấn phương Tây rằng các tay súng TTP “cảm thấy thoải mái hơn sau khi Kabul bị Taliban kiểm soát”. Theo tay súng này, các chiến binh TTP giờ đây có thể tự do đi lại, gặp gỡ và giao tiếp một cách dễ dàng mà không hề lo sợ phải hứng chịu các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái. Sau khi các báo cáo trên được đưa ra, Islamabad tiếp tục kêu gọi chính quyền Taliban đưa ra hành động chống lại các chiến binh chống đối Pakistan này hoặc trục xuất chúng ra khỏi lãnh thổ Afghanistan.

Thời thế thay đổi

Còn nhớ, Pakistan hồi năm ngoái hoan nghênh việc Taliban lật đổ chính quyền Afghanistan do phương Tây hậu thuẫn của ông Ashraf Ghani, chủ yếu dựa trên giả thuyết cho rằng việc Taliban tiếp quản Afghanistan sẽ giúp Islamabad tái thiết lập và cải thiện quan hệ với Kabul. Thậm chí có nhiều đồn đoán cho rằng Cơ quan tình báo liên quân (ISI) của Pakistan đã đóng vai trò quan trọng trong việc lập kế hoạch và chiến lược cho cuộc thâu tóm quyền lực của Taliban.

Tuy nhiên, thời thế bây giờ đã thay đổi nhanh chóng. Khi mối quan hệ song phương trở nên căng thẳng vì vấn đề TTP, một số suy đoán cho rằng Pakistan và ISI có thể tìm cách thao túng chính trị nội bộ của Taliban theo những cách có thể khiến các thủ lĩnh lực lượng này cũng như các phe phái ủng hộ các tay súng chống Pakistan “đứng ngồi không yên”. Một số ý kiến cho rằng Islamabad có thể sớm tiến hành một cuộc trấn áp nhằm vào gia đình và tài sản của giới lãnh đạo Taliban ở Pakistan. Thậm chí, Pakistan có thể cân nhắc phương án đóng cửa các cửa khẩu biên giới để bóp nghẹt nền kinh tế Afghanistan, đặc biệt là vào thời điểm nạn đói có nguy cơ bùng phát tại quốc gia Tây Nam Á này.

Chuyên gia phân tích chính trị người Mỹ Andrew Korybko cho biết Islamabad đang dần thay đổi mối quan hệ thân tình và nồng ấm truyền thống với Taliban, lực lượng mà Pakistan đã âm thầm hỗ trợ trong cuộc chiến với Mỹ và Tổ chức Hiệp ước Bắc Ðại Tây Dương (NATO). “Ðể đảm bảo tính toàn vẹn lằn ranh đỏ về an ninh quốc gia, Pakistan có thể cân nhắc triển khai cách tiếp cận khác xa với phương thức truyền thống là ủng hộ Taliban một cách mù quáng” - ông Korybko nhận định. Ông Korybko cho rằng Islamabad cũng có thể đưa ra hành động cứng rắn hơn đối với Taliban như là cách để hàn gắn quan hệ với Washington.

Asfandyar Mir, chuyên gia cấp cao tại Trung tâm châu Á thuộc Viện Hòa bình Mỹ, cũng có nhận định tương tự: “Pakistan cũng có thể hạ cấp ngoại giao đối với Taliban và điều chỉnh quan điểm của nước này trong vấn đề chống khủng bố”. Theo ông Mir, TTP trở nên bạo lực hơn kể từ khi Taliban giành quyền kiểm soát Kabul. Kể từ khi hồi sinh cách đây vài năm, TTP đã củng cố các căn cứ ở Afghanistan, chủ yếu là để tấn công Pakistan, đặc biệt là ở những khu vực mà Taliban có ảnh hưởng lãnh thổ trong cuộc chiến chống Mỹ, NATO và các lực lượng an ninh quốc gia. Ðáng chú ý, Taliban sau khi tiếp quản đất nước còn cho các thành viên TTP tị nạn chính trị. TTP khi đó tận dụng tình trạng chính trị được cải thiện ở Afghanistan để đẩy mạnh các cuộc tấn công xuyên biên giới và hiện đang thường xuyên đưa các tay súng đến Pakistan.