Ngoại trưởng Mỹ John Kerry (trái) gặp Thủ tướng Iraq Nouri al-Maliki hôm qua. Ảnh: Guardian

Trên thực tế, các nước tại khu vực đã theo dõi sát sao sự trỗi dậy của phiến quân Hồi giáo dòng Sunni này trong năm qua khi chúng mở rộng kiểm soát tại miền Bắc và Đông Syrie. Tuy nhiên, sự "lộng hành" của ISIL trong một tháng nay ở Iraq với sự hỗ trợ của các tay súng trong các bộ tộc người Sunni và những cựu thành viên đảng Baath của cố Tổng thống Iraq Saddam Hussein đang làm tăng nguy cơ bản đồ khu vực sẽ được vẽ lại. Quan ngại nhất là Jordanie và Liban, hai nước vốn đang chịu ảnh hưởng nặng nề vì cuộc nội chiến tại Syrie. Trong một đoạn video do ISIL tung ra hồi tuần trước, chúng cho biết "điểm đến" sau Syrie và Iraq có thể là Jordanie và Liban.

Việc chốt biên phòng tại biên giới Iraq-Jordanie bị thất thủ hôm 22-6 càng khiến Amman lo lắng. Thị trấn biên giới bị chiếm đóng là Rutba, thuộc tỉnh Anbar (Iraq), cách biên giới với Jordanie 145km. Reuters cho rằng ISIL cũng đang kiểm soát cửa khẩu đường bộ duy nhất giữa Iraq với Jordanie. Diễn biến này khiến giới chức Amman hết sức quan ngại và đã cho đóng cửa khẩu với Iraq, đồng thời đặt các đơn vị vũ trang khu vực dọc theo 181km biên giới với Iraq trong tình trạng báo động. Ngoài ra, Amman còn củng cố lực lượng ở một số khu vực khác để đề phòng bất cứ mối đe dọa an ninh tiềm ẩn nào. Giới phân tích cho rằng Jordanie với lực lượng quân đội được huấn luyện và trang bị tốt sẽ là một "đối thủ đáng gờm" đối với ISIL và khả năng phiến quân này có thể phá được tuyến phòng thủ biên giới của Jordanie là rất thấp. Tuy nhiên, "điều đáng quan ngại nhất là các nhóm cực đoan đã có sẵn các "vây cánh" bên trong Jordanie" - Ramzy Mardini, thành viên tổ chức tư vấn Hội đồng Đại Tây Dương, nhận định.

Trong khi đó, Liban cũng có mối đe dọa tương tự như ở Iraq. Phần lớn cộng đồng người Sunni tại Liban giận dữ trước cách đối xử với những người đồng đạo của mình tại Syrie. Hàng loạt những vụ đánh bom vào khu vực người Shiite tại ngoại ô Thủ đô Beirut thời gian gần đây tuy ISIL không nhận trách nhiệm nhưng cho thấy Liban đang có một lực lượng lớn người Sunni cực đoan. Trước tình hình hiện nay, cảnh sát Liban được trang bị vũ khí hạng nặng và tiến hành truy quét "hang ổ" của "vây cánh" ISIL ở trung tâm Beirut.

Trả lời phỏng vấn trên kênh truyền hình CBS phát sóng hôm 22-6, Tổng thống Mỹ Barack Obama thừa nhận mối đe dọa mà ISIL gây ra không chỉ giới hạn ở biên giới Iraq mà có thể lan sang các nước láng giềng. Ông chủ Nhà Trắng nhấn mạnh ISIL là một tổ chức khủng bố, chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan là một thách thức toàn cầu và Mỹ không thể giải quyết một mình. Trong chuyến thăm Jordanie hôm 22-6, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry cũng cảnh báo ISIL "không chỉ là mối nguy của Iraq mà của toàn khu vực". Ông Kerry kỳ vọng có thể hợp tác cùng các nước Trung Đông (đa số theo Hồi giáo Sunni) để kiềm chế sự phát triển của nhóm phiến quân cực đoan này. Hôm qua, Ngoại trưởng Mỹ đã đến Baghdad và thảo luận về tình hình hiện nay và các cách hỗ trợ của Washington.

Trong bối cảnh nhiều khả năng Mỹ và Iran sẽ hợp tác để đối phó với ISIL, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu hôm 22-6 đã kịch liệt phản đối điều này vì lo ngại Washington sẽ nhượng bộ Tehran trong đàm phán về chương trình hạt nhân của Iran. Nhà lãnh đạo Tel Aviv cho rằng nếu Mỹ nhượng bộ, Iran sẽ có cơ hội sở hữu vũ khí hạt nhân. Trong khi đó, cùng ngày, lãnh đạo tinh thần tối cao Iran Ali Khamenei cáo buộc Washington đang tìm cách kiểm soát Iraq thông qua sự đối đầu của các giáo phái. Ông cũng bày tỏ sự phản đối quyết liệt đối với sự can thiệp của Mỹ vào Iraq sau khi Washington cử phái đoàn cố vấn quân sự 300 người đến hỗ trợ Baghdad và để ngỏ khả năng không kích ISIL. "Chúng tôi không cho phép vì chúng tôi tin rằng chính phủ, dân tộc và giới chức tôn giáo Iraq có khả năng kết thúc cuộc nổi dậy này" - ông nói. Một số nhà phân tích Iraq cho rằng tuyên bố của ông Khamenei là cảnh báo Washington không được tự lựa chọn nhà lãnh đạo mới thay thế Thủ tướng Iraq Nouri al- Maliki.

Còn tại Iraq, sau khi chiếm hàng loạt các thị trấn khu vực phía Tây Baghdad, ISIL đang tiến về đập thủy điện tại thành phố Haditha. AP cho rằng việc phá hủy nó sẽ ảnh hưởng đến lưới điện quốc gia và gây ngập lụt nghiêm trọng. Quân đội Iraq đã điều quân đến bảo vệ vị trí này.

THUẬN HẢI (Theo Reuters, AP, FT)