Hàng loạt công trình giao thông trọng điểm được đầu tư trong thời gian qua mở ra cơ hội giao thương lớn cho các tỉnh, thành vùng ĐBSCL, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo tốt an ninh - quốc phòng khu vực. Tuy nhiên, để hệ thống giao thông trong vùng kết nối thông suốt, tạo sức bật và xung lực mới cho cả khu vực ĐBSCL cần tăng nguồn lực và giải pháp tiếp tục đầu tư hệ thống cơ sở hạ tầng giao thông…

Diện mạo giao thông mới

Cầu Vàm Cống nối liền đôi bờ sông Hậu giữa TP Cần Thơ và tỉnh Đồng Tháp góp phần hoàn thiện mạng lưới giao thông khu vực ĐBSCL.

Triển khai thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 20-1-2003 và Kết luận số 28-KL/TW ngày 14-8-2012 của Bộ Chính trị khóa XI về phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng - an ninh vùng ĐBSCL thời kỳ 2001-2010 và 2011-2020, Bộ Giao thông vận tải (GTVT) đã tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành các quy hoạch, kế hoạch phát triển GTVT vùng kinh tế trọng điểm ĐBSCL.

Ông Lê Đỗ Mười, Viện trưởng Viện Chiến lược và Phát triển GTVT thuộc Bộ GTVT, cho biết: Trong quá trình triển khai, cụ thể hóa Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW và Kết luận 28-KL/TW, Bộ đã chú trọng nghiên cứu, xây dựng và ban hành các cơ chế, chính sách theo chức năng, nhiệm vụ được phân công. Đồng thời, quán triệt đến các cơ quan đơn vị tập trung triển khai và đã hoàn thành nhiều công trình đầu tư giao thông quan trọng, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, góp phần củng cố quốc phòng, an ninh cho vùng. Bên cạnh đó, phối hợp với các Bộ, ngành và các địa phương vùng ĐBSCL tập trung nguồn lực đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông. Đến nay cơ bản đã hoàn thành các mục tiêu đề ra trong Nghị quyết số 21-NQ/TW và Kết luận 28-KL/TW.

Theo đó, về đường bộ, đã hình thành các tuyến trục dọc nối các tỉnh miền Tây Nam Bộ với TP Hồ Chí Minh và các tỉnh miền Đông Nam Bộ; các tuyến trục ngang kết nối nội vùng. Đến hết năm 2020, hệ thống quốc lộ trong vùng có tổng chiều dài khoảng 2.688km, tăng 52% so với năm 2002. Tổng chiều dài mạng lưới đường thủy nội địa toàn vùng ĐBSCL hơn 6.100km, trong đó Trung ương hiện quản lý 2.990km. Giai đoạn vừa qua, nhiều công trình trọng điểm về đường thủy nội địa đã được đầu tư đưa vào khai thác như kênh Chợ Gạo (giai đoạn 1), âu Rạch Chanh... Về hàng hải, tính đến nay ngành GTVT đã phát triển được hệ thống gồm 12 cảng biển với 37 bến cảng với tổng chiều dài 7.642m, 23 bến phao và 16 khu neo đậu chuyển tải, khu tránh trú bão. Nhiều cảng biển, bến cảng đã được đầu tư xây dựng như bến cảng Cái Cui (Cần Thơ), bến cảng tổng hợp Vinalines Hậu Giang, bến cảng Trà Cú (Trà Vinh); bến cảng Mỹ Thới (An Giang)... Song song đó, đã hoàn thành đầu tư, nâng cấp các cảng hàng không trong khu vực bao gồm: Cảng Hàng không Quốc tế Cần Thơ, Cảng Hàng không Quốc tế Phú Quốc, Cảng Hàng không Quốc tế Cà Mau, Cảng Hàng không Quốc tế Rạch Giá với tổng công suất 7,45 triệu hành khách/năm và 12.000 tấn hàng hóa/năm.

Tuy nhiên, theo đánh giá của ngành GTVT và các địa phương, hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông của vùng vẫn còn hạn chế và một số điểm nghẽn cản trở sự phát triển của vùng. Chẳng hạn, chất lượng công tác lập quy hoạch chưa cao, thiếu đồng bộ, chưa chú trọng tính liên kết giữa các phương thức vận tải cũng như quan tâm đến khả năng cân đối nguồn lực. Hệ thống hạ tầng kết nối, hậu cần cảng biển, hạ tầng logistics còn thiếu đồng bộ, chưa hình thành các trung tâm logistics quy mô lớn; chưa khai thác hết công suất các cảng hàng không trong vùng...

Theo ông Trần Trí Quang, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp, cả vùng ĐBSCL hiện nay chỉ có 45km đường cao tốc TP Hồ Chí Minh - Trung Lương là đầu tư hoàn chỉnh. Các tuyến: Trung Lương - Mỹ Thuận chuẩn bị hoàn thành, tuyến Mỹ Thuận - Cần Thơ đang thi công. Việc các công trình chậm hoàn thành đã làm cho chi phí logistics tăng cao, giảm khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp, việc kết nối giao thương với TP Hồ Chí Minh và các tỉnh miền Đông Nam bộ khó khăn.

Tăng tính kết nối vùng

Tại hội nghị trực tuyến tổng kết các nhiệm vụ của ngành GTVT thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW và Kết luận số 28-KL/TW diễn ra mới đây, các địa phương vùng ĐBSCL đã có những đề xuất, kiến nghị phát triển kết cấu hạ tầng giao thông trong giai đoạn tới, tạo sức bật và xung lực mới cho cả vùng ĐBSCL.

Ông Nguyễn Văn Hồng, Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ đề xuất Bộ GTVT quan tâm ưu tiên, tập trung phát triển hạ tầng giao thông vùng ĐBSCL, để tạo điều kiện phát triển kinh tế - xã hội. Trong đó, tăng nguồn lực và đẩy mạnh tốc độ xây dựng đường cao tốc, phát triển vận tải thủy vốn là đặc trưng và thế mạnh của vùng. Bên cạnh đó, quan tâm sớm đầu tư tuyến đường sắt Cần Thơ - TP Hồ Chí Minh...

Đồng quan điểm trên, ông Trần Trí Quang kiến nghị Bộ GTVT đánh giá và tính toán đầu tư hạ tầng giao thông có tính kết nối liên vùng ở khu vực nhằm giảm chi phí logistics. Trong kế hoạch trung hạn tập trung vào cao tốc Đông - Tây và cao tốc Bắc - Nam xuống tới Cà Mau; đầu tư đường thủy nội địa quốc gia, cảng biển và cả đường sắt. 

Về cơ chế, theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang Trần Anh Thư, việc huy động nguồn lực đối tác công tư (PPP) vào đầu tư giao thông như thời gian qua dù có nhiều hình thức nhưng chưa thực hiện tốt nên áp lực dồn về ngân sách đầu tư công, sẽ không thể đủ nguồn lực đầu tư cho ĐBSCL. Do đó, cần xây dựng cơ chế đầu tư, phân cấp nguồn lực đầu tư của Trung ương và địa phương.

Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể yêu cầu các đơn vị liên quan của Bộ và các địa phương rà soát các dự án trọng điểm được nêu trong Nghị quyết số 21-NQ/TW và Kết luận số 28-KL/TW, nếu chưa triển khai thì ưu tiên đầu tư trong thời gian tới. Bên cạnh đó, tập trung danh mục dự án ưu tiên theo Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 đã được Quốc hội thông qua, đảm bảo đúng tiến độ, chất lượng. Đối với quy hoạch 5 lĩnh vực chuyên ngành GTVT, rà soát tập hợp những dự án trọng điểm có tính liên vùng, liên quan đến vùng ĐBSCL; xác định giai đoạn 2021-2025 cần ưu tiên làm gì trước, giai đoạn 2016-2030 làm các dự án còn lại. Bên cạnh ưu tiên đầu tư công, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể đề xuất giải pháp đột xuất như phát hành trái phiếu Chính phủ, có cơ chế đặc thù về đầu tư. Các địa phương cần chủ động, tích cực hơn trong việc đầu tư hạ tầng giao thông cho địa phương, trước hết là nâng cấp hệ thống tỉnh lộ, đường giao thông nông thôn. Đặc biệt, cần phối hợp với Bộ GTVT trong việc kêu gọi các nguồn vốn ngoài ngân sách, tránh tình trạng trông chờ, ỷ lại vào Trung ương, làm chậm tốc độ phát triển kinh tế của khu vực...

Bài, ảnh: T. TRINH