Ung thư vẫn là nỗi ám ảnh bởi nhiều bệnh lý chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, cùng với những biến chứng nghiêm trọng khiến bệnh nhân sa sút cả thể chất lẫn tinh thần. Cùng với y học hiện đại, các thầy thuốc y học cổ truyền (YHCT) nỗ lực phát triển các bài thuốc và liệu pháp giúp bệnh nhân ung thư nâng cao thể trạng, giảm thiểu biến chứng và tác dụng phụ có thể gặp trong quá trình điều trị bệnh nan y.

Hầu hết các trạm y tế xã, phường TP Cần Thơ đều có vườn thuốc nam với nhiều dược liệu góp phần hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý thường gặp trong cộng đồng.

Theo ThS.BS Nguyễn Ngọc Chi Lan, Phó trưởng Khoa YHCT Trường Đại học Y Dược Cần Thơ, các nguyên nhân gây ung thư dù phức tạp và có nhiều hội chứng chồng lấp nhưng vẫn có thể chẩn đoán và nhận định thành chứng trạng (thuật ngữ YHCT tương đương với triệu chứng và hội chứng). Dựa vào các chứng trạng, các thầy thuốc YHCT đưa ra chiến lược điều trị phù hợp với các phương pháp khác nhau như dùng thuốc YHCT, châm cứu, dưỡng sinh, xoa bóp bấm huyệt… Hiệu quả điều trị tùy thuộc nhiều yếu tố, bao gồm việc thầy thuốc chẩn đoán chính xác bệnh, pháp trị phù hợp bệnh cảnh. Về phía người bệnh, liên quan đến tình trạng bệnh, diễn tiến sức khỏe, tuân thủ điều trị cũng như thời gian điều trị. YHCT cá thể hóa trị liệu, nên không thể có phác đồ chung như y học hiện đại. Việc điều trị cần có hướng dẫn của chuyên gia và được theo dõi, đánh giá. Ngoài ra, việc điều trị YHCT cần thời gian phát huy tác dụng.

ThS.BS Nguyễn Ngọc Chi Lan cho biết, nhiều nghiên cứu đã chứng minh, các vị thuốc YHCT có hiệu quả điều trị ung thư, kháng di căn tế bào ung thư. Một số thông qua cơ chế điều hòa hệ thống miễn dịch bẩm sinh, miễn dịch đáp ứng và điểm kiểm soát miễn dịch để chống lại các tác nhân lạ và tế bào ung thư. Chẳng hạn, hoạt chất curumin có nguồn gốc từ nghệ, có nhiều trong khương hoàng, nga truật, uất kim và các thảo dược khác, có tác dụng điều trị ung thư gan và dạ dày. Các loại rễ củ nâu, như: hoài sơn, tỳ giải chứa nhiều thành phần dioscin có tác dụng ức chế tăng sinh của tế bào ung thư đại tràng, ung thư vú.

Bên cạnh đó, nhiều bài thuốc YHCT cũng có tác dụng điều trị ung thư, như “Thanh độc đơn” - một công thức thường điều trị ung thư vú, gồm: các thành phần sài hồ, trần bì, uất kim, hòe hoa, đơn bì, tử thảo, hạ khô thảo, đản sâm, nga truật, hoàng kỳ, cam thảo. Nhiều nghiên cứu cho thấy bài thuốc này ngăn chặn đáng kể sự phát triển của khối u. Một bài thuốc khác là “Bổ phế thang”, điều trị tình trạng phế khí hư và thường sử dụng trong điều trị ung thư phổi, với công thức gia giảm gồm đảng sâm, hoàng kỳ, ngũ vị tử, sinh địa, tử uyển, tang diệp. Còn bài thuốc “Tả kim hoàn”, gồm hoàng liên và ngô thù du ngăn chặn sự di chuyển, xâm nhập của tế bào ung thư trong ung thư đại trực tràng. Ngoài ra, còn rất nhiều bài thuốc đã được nghiên cứu và ghi nhận có chứng cứ thực sự trong điều trị các bệnh cảnh ung thư cụ thể.

Các nghiên cứu cũng cho thấy các liệu pháp YHCT có vai trò trong chăm sóc giảm nhẹ đối với bệnh nhân ung thư. Nhiều bệnh nhân hóa - xạ trị gặp tác dụng phụ, như: giảm bạch cầu, buồn nôn, nôn, giảm tiểu cầu, thiếu máu, độc tính thần kinh, tiêu chảy, viêm loét miệng… Sự kết hợp thuốc YHCT và y học hiện đại giúp cải thiện tỷ lệ sống sót, giảm độc tính từ các phác đồ điều trị. Liệu pháp châm cứu cũng hỗ trợ bệnh nhân giảm đau, giảm mệt mỏi, cải thiện chất lượng giấc ngủ, giảm buồn nôn, nôn ói do hóa trị, giảm ức chế tủy xương, giảm phù, cải thiện chức năng tiêu hóa, tâm thần kinh, khô miệng và các tác dụng phụ khác. Đặc biệt, châm cứu không gia tăng tình trạng suy giảm chức năng gan, thận. Các phương pháp khác, như: xoa bóp, các bài vận động aerobic và rèn luyện sức đề kháng như yoga, thái cực quyền có tác dụng bổ trợ cho người ung thư ở các giai đoạn khác nhau và đã được Hiệp hội Ung thư Lâm sàng Hoa Kỳ (ASCO 2023) khuyến cáo thực hiện.

Theo bác sĩ Chi Lan, việc kết hợp giữa YHCT và y học hiện đại trong điều trị các bệnh mạn tính và bệnh khó là chủ trương của Bộ Y tế, với mục đích chăm sóc và điều trị tốt nhất cho người bệnh. Việc kết hợp cần ứng dụng những điểm mạnh và hạn chế điểm yếu của cả hai. Trong chẩn đoán, trước hết, người bệnh cần xét nghiệm, làm các cận lâm sàng, như: nội soi, giải phẫu bệnh PET-CT để xác định chính xác tình trạng, mức độ bệnh. Đồng thời, kết hợp chẩn đoán bằng YHCT để đánh giá tổng quát và toàn diện bệnh lý. Sau đó, tùy tình trạng thực tế của bệnh nhân, bác sĩ y học hiện đại chỉ định phác đồ điều trị và thầy thuốc YHCT kết hợp hỗ trợ. Ví dụ, bệnh nhân được phẫu - xạ trị để điều trị trúng đích, tiêu diệt tế bào ung thư thì YHCT nhắm vào điều hòa miễn dịch, bổ dưỡng (nâng chính khí của cơ thể) và điều trị các tác dụng phụ.

Với ung thư, việc phát hiện và điều trị sớm rất quan trọng, vì “ung thư biết sớm trị lành”. Việc tiếp cận chính vẫn là các liệu pháp y học hiện đại. Các phương pháp YHCT có tác dụng bổ khuyết, giảm những hệ lụy, những ức chế quá mức. Với những bệnh nhân ở mức độ không còn khả năng phẫu thuật, bác sĩ có thể kết hợp YHCT để hỗ trợ, chống di căn xa. Giai đoạn này có thể châm cứu - xoa bóp bấm huyệt - dưỡng sinh và thuốc thảo dược để giảm các tác dụng phụ, nâng cao thể trạng để người bệnh có thể tiếp tục điều trị y học hiện đại.

Bài, ảnh: THU SƯƠNG