Quan ngại làn sóng thâu tóm từ Trung Quốc sau đại dịch COVID-19 lần nữa được nhấc lên khi Anh và Liên minh châu Âu (EU) theo chân Úc, Mỹ, Ấn Độ... tìm cách ngăn chính phủ nước ngoài tiếp quản các doanh nghiệp quan trọng, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ và an ninh quốc phòng.

Vụ Trung Quốc mua lại cổ phần hãng hàng không Na Uy khiến phương Tây quan ngại. Ảnh: Quartz

Năm 2017, Công ty Anh Imagination Technologies chuyên thiết kế chip máy tính và cung cấp các tài sản trí tuệ liên quan cho nhiều doanh nghiệp như Apple được Hãng Canyon Bridge trụ sở tại Quần đảo Cayman mua lại. Vấn đề là 99% nguồn vốn do Công ty đầu tư nhà nước Trung Quốc China Reform bỏ ra.

Chuyên gia Elisabeth Braw thuộc Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Hoàng gia Anh tin rằng rất nhiều công nghệ tiên tiến đã bí mật rơi vào tay Trung Quốc theo những cách như vậy. Theo bà Braw, toàn cầu hóa là động lực tốt nhưng Bắc Kinh khai thác xu hướng này vì lợi ích của chính họ đang cho thấy mặt trái của khái niệm trên. Đặc biệt khi COVID-19 bùng phát khiến hàng loạt doanh nghiệp lao đao, giới chuyên gia càng có lý do quan ngại cường quốc châu Á lợi dụng tình hình bất ổn để thâu tóm các công ty nước ngoài trọng yếu và đây là mối đe dọa an ninh với phương Tây.

Tháng trước, công ty do Chính phủ Trung Quốc kiểm soát BOC Aviation đã mua lại cổ phần hãng hàng không giá rẻ đang gặp khó khăn Norwegian Air của Na Uy. Sự việc đã đánh động các quan chức EU và khu vực về nguy cơ giới đầu tư Trung Quốc được nhà nước hậu thuẫn tận dụng đại dịch để tiếp quản các công ty châu Âu khó khăn về tài chính với giá hời. Để bảo vệ “quyền tự chủ chiến lược”, Ủy ban châu Âu (EC) hôm 17-6 cho công bố các đề xuất nhằm ngăn nhà đầu tư nước ngoài sử dụng trợ cấp của chính phủ để trả giá cao hơn đối thủ cạnh tranh khi mua các tài sản tại châu Âu. Họ cũng bị yêu cầu tiết lộ có nhận hỗ trợ của nhà nước hay không và EC được phép điều tra thực thể bị nghi ngờ nhận trợ cấp. Ngoài ra, các quan chức châu Âu có quyền áp điều kiện đối với các nhà đầu tư được trợ cấp. Thậm chí Brussels hoặc các nước châu Âu có thể chặn hoàn toàn các giao dịch trong những trường hợp đặc biệt.

Đề xuất mới được đưa ra giữa lúc nhiều nước như Áo, Cộng hòa Czech, Đức và Ba Lan đang tăng quyền kiểm soát các thương vụ mua lại và ngăn những hoạt động đầu tư bị coi là đe dọa lợi ích quốc gia.

Theo Cao ủy Thương mại EU Phil Hogan, khối 27 nước thành viên là một trong những nền kinh tế mở nhất thế giới, thu hút dòng vốn đầu tư lớn từ các đối tác. Nhưng sự cởi mở này ngày càng bị thách thức thông qua các hoạt động thương mại nước ngoài, đặc biệt những khoản trợ cấp làm biến dạng sân chơi bình đẳng cho các công ty châu Âu.  Không giống như Mỹ sàng lọc đầu tư nước ngoài theo các mối đe dọa an ninh, châu Âu có rất ít công cụ để rà soát kỹ lưỡng các thỏa thuận. Vì vậy, Ủy viên EU về cạnh tranh Margrethe Vestager cho biết quy tắc mới đóng vai trò như chốt kiểm tra “ngay lối vào”, giúp các nước thành viên phòng ngừa sự cố trước khi nó có khả năng xảy ra.

EU khẳng định các quy tắc sẽ được áp dụng cho tất cả các thực thể nước ngoài, kể cả doanh nghiệp Mỹ muốn “săn lùng” các công ty gặp khó trong đại dịch hay các tài sản giá rẻ tại lục địa già. Nhưng theo giới quan sát, mục tiêu chính của động thái này chính là Trung Quốc. Theo nghiên cứu của Rhodium và Viện nghiên cứu Trung Quốc Mercator, cường quốc châu Á có sự hiện diện lớn ở châu Âu khi đầu tư hơn 180 tỉ USD kể từ năm 2000. Trong khi đó, Chủ tịch Phòng Thương mại EU tại Trung Quốc Jorg Wuttke cho biết doanh nghiệp châu Âu dù bỏ ra nhiều năm vận động hành lang nhưng phải chịu sân chơi không công bằng ở đại lục, đặc biệt trong các lĩnh vực mới nổi như 5G.

Tổng thống Mỹ cảnh báo có thể “chia tay hoàn toàn” với Trung Quốc

Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 18-6 cảnh báo Washington có phương án tách khỏi mối quan hệ kinh tế khăng khít với Trung Quốc, bất chấp việc hai nước cam kết hướng tới một thỏa thuận thương mại song phương nhằm tháo gỡ những bất đồng thương mại dai dẳng trong suốt 1 năm qua.

Đăng tải trên Twitter, nhà lãnh đạo Mỹ nêu rõ Washington vẫn duy trì chủ trương có thể “chia tay hoàn toàn” với Trung Quốc trong một số hoàn cảnh. Tuyên bố này của ông Trump nhằm phản hồi những phát biểu trước đó của Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer - đại diện của Mỹ tại các cuộc đàm phán giải quyết tranh chấp thương mại với Trung Quốc.

Phát biểu tại Quốc hội Mỹ ngày 17-6, ông Lighthizer khẳng định cho đến nay Trung Quốc vẫn thực thi các điều khoản trong thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 giữa hai nước, nhưng thời điểm này không thể thực hiện chia tách hai nền kinh tế lớn nhất thế giới gắn bó khăng khít với nhau.

MAI QUYÊN (Theo Reuters)