Việc Mỹ và phương Tây đàm phán ngoại giao với lãnh đạo lực lượng nổi dậy ở Libye có thể không phải là sự lựa chọn nhanh nhất và thích hợp nhất vào thời điểm hiện nay, nhưng được coi là giải pháp có thể đạt kết quả lâu dài.

Ông Muammar Gadhafi chỉ trích phương Tây hậu thuẫn lực lượng nổi dậy chống chính quyền của ông. Ảnh: Reuters

Mỹ và các nước phương Tây đang gấp rút xem xét một số lựa chọn nhằm can thiệp vào Libye, từ can thiệp quân sự tới sáng kiến ngoại giao và tăng cường viện trợ nhân đạo. Mục đích chung, theo Mỹ, Anh và Pháp, là để ngăn chặn bạo lực diễn biến tồi tệ hơn, tạo điều kiện để Libye chuyển giao chính quyền hòa bình và chấm dứt 41 năm cầm quyền của Đại tá Muammar Gadhafi. Tuy nhiên, cuộc chiến ở Libye bắt đầu từ tháng trước tới nay chưa thấy có dấu hiệu kết thúc, trong khi lực lượng được vũ trang tốt hơn của ông Gadhafi dần chiếm lại ưu thế. Theo Nhật báo Phố Wall của Mỹ số ra ngày 9-3, các lực lượng thân ông Gadhafi đã tăng sức ép vào Zawiya, thị trấn gần Thủ đô Tripoli nhất về phía Tây, và đã ngăn được đà tiến về phía Đông của quân nổi dậy. Lực lượng chống chính phủ cũng bị tổn thất nặng nề sau nhiều nỗ lực tái chiếm thị trấn Bin Jawad ở phía Tây, nơi quân của ông Gadhafi đang củng cố sau khi giành lại quyền kiểm soát.

Chiến sự đang nóng bỏng ở Libye, nhưng các nước phương Tây chưa đạt được sự nhất trí về tiến trình hành động tốt nhất. Tất cả đều lo sợ can thiệp vào một cuộc chiến tranh khác, trong khi tình hình ở Afghanistan vẫn đang sôi sục. Các tổ chức khu vực như Liên đoàn A-rập (AL) và Liên minh châu Phi (AU) thì không thể đảm đương vai trò dẫn đầu, còn các cường quốc mới nổi như Trung Quốc không đá động gì tới. Vậy lối thoát nào cho tình hình Libye? Theo báo The Guardian của Anh ngày 8-3, có một số kịch bản đang được tính tới:Thiết lập vùng cấm bay là lựa chọn quân sự được các nước thảo luận nhiều nhất thời gian qua. Anh và Pháp đang thúc đẩy việc này với sự ủng hộ của AL và các lãnh đạo nổi dậy ở Libye. Tuy nhiên, Mỹ và các đồng minh NATO còn đang cân nhắc về tính hiệu quả của nó. Đánh đòn phủ đầu. Các thượng nghị sĩ hàng đầu của Mỹ lo ngại rằng ông Gadhafi có thể sẽ khôi phục quyền lực, nên tăng sức ép yêu cầu Tổng thống Barack Obama phải hành động. Thượng nghị sĩ Dân chủ John Kerry cho rằng máy bay ném bom của Mỹ có thể “hủy hoại sân bay và đường băng” của Libye. Thượng nghị sĩ Cộng hòa John McCain muốn đảm bảo ông Gadhafi phải ra đi. Một số người khác đề xuất vũ trang cho lực lượng nổi dậy Libye (bất chấp vi phạm lệnh cấm vận LHQ mà Mỹ và Anh đã đề xuất áp đặt) hoặc tấn công bằng tên lửa vào các mục tiêu “giá trị cao”. Theo các nhà phân tích, những kiến nghị thiếu thận trọng như vậy có thể khiến tình hình Libye tệ hơn.Hoạt động bí mật. Các nước phương Tây có thể gây khó khăn cho ông Gadhafi theo nhiều cách mà không cần trực tiếp can dự bằng quân sự. Các biện pháp đó bao gồm tấn công mạng lưới viễn thông, tín hiệu quân sự, cũng như phá vỡ hệ thống điện thoại và máy tính của chính quyền Libye. Hành động này cũng giống như việc Mỹ và Israel từng (bị cáo buộc) thả sâu máy tính Stuxnet phá hoại chương trình hạt nhân của Iran. Cài đặt các lực lượng đặc nhiệm vào Libye là một lựa chọn khác dù cách này sẽ không được bàn bạc công khai.Quyền lực mềm. Đây là lựa chọn đơn giản hơn và được coi là có tính khả thi nhất, theo đó phối hợp nỗ lực ngoại giao quốc tế để đàm phán với các lãnh đạo nổi dậy ở Libye, xây dựng mối quan hệ cá nhân và chính trị với các lãnh đạo nổi dậy và giúp thiết lập lộ trình chính quyền Libye hậu Gadhafi. Sử dụng quyền lực mềm cũng cần tăng cường viện trợ nhân đạo và các kế hoạch hỗ trợ phát triển lâu dài ở Libye. Các biện pháp như vậy sẽ mất nhiều thời gian hơn, nhưng được đa số các quan chức Mỹ và đồng minh phương Tây coi là “thích hợp hơn” những lựa chọn khác.

N.MINH (Theo Guardian, WSJ, AP)