Công nghệ sản xuất gạch từ nấm có thể cung cấp các đặc tính tương tự như bê tông mà không gây ra tác động tiêu cực đến môi trường - theo các nhà khoa học châu Âu.

Xuồng Myconoe làm từ nấm. Ảnh: The Times

Theo Chương trình Môi trường Liên Hiệp quốc, vật liệu xây dựng và hoạt động xây dựng đóng góp gần 40% tổng lượng cácbon điôxít (CO2) mà con người tạo ra mỗi năm. Tỷ lệ này còn cao hơn cả lượng khí thải của ngành vận chuyển đường thủy và hàng không cộng lại. Ðáng lo ngại, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết không khí ô nhiễm là “thủ phạm” giết chết 7 triệu người mỗi năm và con số này sẽ còn tăng cao do 9/10 người hiện đang hít thở bầu không khí dưới mức có thể chấp nhận được.

Vì xây dựng vẫn sẽ là hoạt động cần thiết đối với đời sống con người, các kiến ​​trúc sư và kỹ sư quan tâm đến môi trường đã không ngừng tìm kiếm một loại vật liệu bền vững hơn và có khả năng phân hủy sinh học. Dự án mang tên FUNGAR (Fungal Architectures), do nhóm nhà khoa học vật liệu sinh học và nghiên cứu kiến trúc ở châu Âu khởi động từ năm 2019, tập trung điều nghiên cách thức xây dựng các công trình từ nấm.

Giáo sư Han Wosten, một nhà nghiên cứu nấm tại Ðại học Utrecht (Hà Lan), cho biết nấm không phải là loài tiêu thụ CO2 như thực vật mà chúng còn tạo ra CO2 khi tiêu hóa thức ăn, giống như động vật. Tuy nhiên, kết hợp nuôi nấm bằng chất thải hữu cơ (như rơm rạ, vỏ bắp hoặc các chất thải nông nghiệp khác) sẽ góp phần giảm bớt khí thải CO2, so với việc ủ hoặc đốt chúng. Bằng cách này, gạch làm từ nấm vừa giảm bớt lượng chất thải hữu cơ trong môi trường vừa tốt cho khí hậu, do đó chắc chắn tốt hơn so với sử dụng bê tông, thép và gạch. Vì có nguồn gốc thực vật, nên gạch từ nấm sau khi thải bỏ sẽ từ từ phân hủy.

Trong các thí nghiệm thuộc dự án FUNGAR, nhóm chuyên gia đã kết hợp hệ sợi nấm (mycelyum), tức “rễ” của nấm, với chất thải nông nghiệp là rơm rạ. Sau đó, họ để nấm phát triển trong khoảng 2 tuần, cho đến khi nấm xâm nhập vào rơm, quyện chặt những sợi rơm với nhau và tạo thành một khối vật liệu màu trắng. Tiếp theo, họ xử lý vật liệu bằng nhiệt hoặc hóa chất để tiêu diệt nấm. “Lúc này, nó rất giống một viên gạch truyền thống, chỉ khác ở chỗ là được làm từ vật liệu hữu cơ thay vì đất sét hoặc bê tông” - Phil Ayres, nhà nghiên cứu kiến trúc tại Trung tâm Công nghệ Thông tin và Kiến trúc ở Copenhagen (Ðan Mạch), cho biết. “Bằng cách thay đổi các loại nấm và chất thải nông nghiệp, điều kiện sinh trưởng và quá trình xử lý sau cùng, chúng ta có thể tạo ra nhiều loại vật liệu xây dựng với các đặc tính cơ học khác nhau” - Giáo sư Wosten nói thêm.

Về lý thuyết, nấm có thể phát triển thành hình dạng của tòa nhà mà bạn muốn, với nhiều đặc tính vượt trội như nhẹ, bền chắc và chống cháy tự nhiên. Ðặc biệt, nấm sống còn có khả năng tự sửa chữa: Nếu vô tình làm thủng một lỗ trên tường, bạn chỉ cần thêm sợi nấm vào đó để vá lại. Tuy nhiên, hạn chế của gạch này là những sợi nấm phát triển càng lâu thì nó càng ăn nhiều vật liệu hữu cơ, có thể làm biến dạng cấu trúc tổng thể của công trình. Ðể tránh điều đó, nhà nghiên cứu kiến trúc Ayres cho rằng giải pháp khả thi là xây tường với hai lớp sợi nấm chết bên ngoài và một lớp sợi nấm sống bên trong. Hiện nhóm nghiên cứu đang xây thử nghiệm một công trình từ nấm để đánh giá độ bền thực tế.

Vật dụng làm từ nấm sẽ ngày càng phổ biến

Ông Ayres cho biết mặc dù còn quá sớm để nói “giờ đây chúng ta có thể xây nên một ngôi nhà hoàn toàn bằng nấm”, nhưng vật liệu trang trí nội thất từ nấm thì đã có. Ðiển hình là Mogu, một công ty có trụ sở ở Milan (Ý) đã sản xuất và bán gạch ốp tường và gạch lát nền có đặc tính cách âm làm từ sợi nấm. Giám đốc công nghệ Antoni Gandia, cũng là một đối tác của dự án FUNGAR, tiết lộ Mogu cũng đang phát triển thêm vật liệu cách nhiệt cho các tòa nhà từ sợi nấm.

Gạch nấm trong dự án FUNGAR. Ảnh: The Verge

Ngoài ra, các doanh nhân quan tâm đến môi trường đang ứng dụng nấm vào sản xuất nhiều loại vật dụng khác nhau. Hãng nội thất Ikea và Tập đoàn máy tính Dell đã bắt đầu sử dụng vật liệu đóng gói làm từ nấm, trong khi một công ty ở Hà Lan thì cho ra đời The Living Cocoon, một “quan tài nấm” giúp đẩy nhanh quá trình phân hủy và loại bỏ các chất độc hại khỏi đất, làm lợi cho cây trồng.

Năm ngoái, Katy Ayers, một người dân ở bang Nebraska (Mỹ) cũng đã trình làng một chiếc xuồng làm từ nấm. Chiếc xuồng nặng 45kg với những lớp sợi nấm dày đặc và không thấm nước được đặt tên là “Myconoe”, có thể chở 2 người và chỉ mất hai tuần để hình thành. Chị Ayers hiện hợp tác với Nebraska Mushroom, một công ty ở thành phố Grand Island, tiếp tục thử nghiệm sản xuất ghế, gạch trang trí sân vườn và các vật dụng khác từ nấm.

HOÀNG ĐIỂU (Theo Daily Mail, Horizon Magazine, ibtimes.co.uk)