Sau khi điều các tiêm kích hiện đại để ngăn chặn máy bay không người lái (UAV) xâm nhập không phận Ba Lan, Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) trấn an rằng mọi việc đã diễn ra đúng như kế hoạch. Song vụ việc trên cũng dấy lên lo ngại về năng lực phòng không của liên minh này.

Lính cứu hỏa Ba Lan xử lý mái nhà bị hư hại sau vụ UAV xâm nhập không phận. Ảnh: Reuters

“Hệ thống phòng không của chúng tôi đã được kích hoạt và đảm bảo bảo vệ thành công lãnh thổ NATO, đúng như mục đích của hệ thống”, Tổng Thư ký NATO Mark Rutte tuyên bố hôm 10-9. Phát biểu được ra sau khi Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk cho biết 19 UAV đã xâm nhập không phận nước này trong đêm 9-9, thời điểm Nga cũng tập kích Ukraine. Phần lớn trong số 19 UAV rơi xuống tỉnh Lubelskie ở miền Đông, song 2 chiếc đã bay tới địa điểm cách biên giới hơn 300km. Ít nhất 3 UAV bị tiêm kích Ba Lan và đồng minh NATO bắn hạ.

Sự cố trên là hậu quả nghiêm trọng nhất mà ​​cuộc chiến kéo dài hơn 3 năm rưỡi ở Ukraine đặt ra cho NATO. Đây là lần đầu tiên máy bay NATO “giao tranh với các mối đe dọa tiềm tàng trong không phận của liên minh".

Ngày 10-9, Mát-xcơ-va đã phủ nhận trách nhiệm về vụ việc mới nhất. Bộ Quốc phòng Nga cho biết UAV của nước này đã tiến hành một cuộc không kích lớn vào các cơ sở quân sự ở miền Tây Ukraine trong đêm 9-9 và rạng sáng 10-9, nhưng không có ý định tấn công bất kỳ mục tiêu nào trên lãnh thổ Ba Lan. 

Thách thức với các hệ thống phòng không truyền thống của NATO

Tuy nhiên, sự cố ở Ba Lan đã dấy lên những hoài nghi về việc liệu NATO có đủ khả năng đối phó hiệu quả với mối đe dọa từ UAV hay không.
Quân đội Ba Lan cho biết phần lớn UAV xâm nhập không phận nước này là loại Gerbera. Đây là UAV mồi bẫy được làm từ vật liệu rẻ tiền, khoảng 10.000 USD, với tầm hoạt động lên đến hàng trăm km.

Để ngăn chặn chúng, NATO đã triển khai các vũ khí tiên tiến nhất thế giới như máy bay chiến đấu F-35 và F-16 cũng như hệ thống phòng không Patriot do Mỹ sản xuất. Trong số các tên lửa mà tiêm kích F-35 của Hà Lan phóng để đánh chặn UAV có loại AIM-120C-7, trị giá khoảng 2 triệu USD/quả.

Thế nhưng, xung đột ở Ukraine đã cho thấy ​​một cuộc chiến UAV đầy khốc liệt, thường liên quan đến các vụ tập kích sử dụng hàng trăm thiết bị bay này cùng một lúc. Số lượng UAV trong vụ Ba Lan rất nhỏ so với 600 phương tiện tương tự và tên lửa mà Nga trút xuống Ukraine gần như mỗi đêm.

Điều này đặt ra thách thức cho một số hệ thống phòng không truyền thống của NATO, vốn được thiết kế để chống lại các tên lửa và máy bay có người lái. “Bắn hạ các UAV rẻ bằng chiến đấu cơ và trực thăng có người lái là khả thi, như đã thể hiện, nhưng nó đòi hỏi tốc độ hoạt động cao nếu mối đe dọa vẫn tiếp diễn”, chuyên gia Fabian Hinz tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (Anh) nhận định. Chiến sự ở Ukraine đã nhấn mạnh nhu cầu cấp bách về một hệ thống phòng thủ hiện đại, nhiều lớp cho NATO.

Từ sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, phương Tây phần lớn đã “bỏ bê” hệ thống phòng không mặt đất, khiến châu Âu có quá ít hệ thống và tên lửa đánh chặn. NATO đã thừa nhận lỗ hổng này. Đầu năm nay, Tổng Thư ký Rutte cho biết các nước đồng minh có kế hoạch ưu tiên phòng không, kêu gọi tăng gấp 5 lần năng lực trong bối cảnh chi tiêu quốc phòng tăng.

Châu Âu lo ngại về việc thiếu sự bảo vệ trước các loại UAV nhỏ và giá rẻ, vốn đã trở thành vũ khí đặc trưng của Nga. Các hệ thống phòng không tiên tiến như Patriot có thể đánh chặn, nhưng việc sử dụng tên lửa trị giá hàng triệu USD để tiêu diệt UAV chỉ vài nghìn USD là không hợp lý.

Ủy viên châu Âu về Quốc phòng và Không gian Andrius Kubilius đề nghị khẩn trương xây dựng “Bức tường UAV” dọc theo toàn bộ sườn phía Đông của châu Âu. Dự án này là mạng lưới giám sát hiện đại trải dài từ Na Uy đến Ba Lan, nhằm tăng cường năng lực phát hiện, phòng thủ và răn đe trước các nguy cơ xâm nhập.

Một số dự án khác cũng đang được triển khai để củng cố năng lực phòng không của NATO. Khối này đang thử nghiệm các hệ thống chống UAV và bom lượn với chi phí thấp để hỗ trợ Ukraine, sau đó giúp che chắn lãnh thổ các đồng minh. Trong khi đó, Ba Lan cùng các thành viên ở sườn Đông xây dựng mạng lưới và công sự diệt UAV.

HẠNH NGUYÊN (Theo Reuters, Business Insider)