Là quốc gia dẫn đầu nỗ lực trên, Pháp đang tăng cường phát triển hệ sinh thái đất hiếm trong nước dựa vào sự kết hợp giữa hỗ trợ của chính phủ, sự thống nhất trong chính sách của Liên minh châu Âu (EU) và khả năng tiếp cận nguồn năng lượng carbon thấp dồi dào như năng lượng hạt nhân.

Lễ khởi công xây dựng nhà máy tách đất hiếm tại Pháp hồi tháng 3-2025. Ảnh: carester

Châu Âu vẫn đang phụ thuộc vào Trung Quốc cho một số nguồn cung nhất định, bao gồm nguyên liệu đất hiếm vốn cần thiết trong lĩnh vực năng lượng xanh và ô tô. Đây cũng là điểm yếu chiến lược mà các nhà hoạch định chính sách EU cảnh báo từ lâu.

Trong báo cáo gần đây, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) cho biết Khu vực đồng tiền chung (Eurozone) đối mặt nguy cơ cao lạm phát, tăng trưởng kinh tế chậm lại và những hậu quả chính trị đáng kể nếu nguồn cung đất hiếm trực tiếp từ Trung Quốc hoặc thông qua trung gian từ các công ty công nghệ lớn Mỹ bị gián đoạn. Tuy khủng hoảng không xảy ra trong tương lai gần, nhưng theo ECB, khu vực phải luôn cảnh giác và theo dõi sát sao các diễn biến khi Bắc Kinh nhiều khả năng sử dụng đất hiếm như đòn bẩy gây áp lực trong tiến trình đàm phán thương mại đang diễn ra với EU.

Trước rủi ro về nguồn cung chiến lược cho các ngành công nghiệp, Giám đốc chuỗi cung ứng tại Ủy ban châu Âu (EC) Outi Slotboom cho biết khu vực đã tăng cường nỗ lực đa dạng hóa nhà cung cấp thông qua việc xây dựng quan hệ và thúc đẩy thỏa thuận thương mại sâu rộng với nhiều đối tác châu Á.

Châu Âu cũng đang tập trung đầu tư vào giải pháp tái chế, điển hình như dây chuyền thí điểm do tập đoàn Orano và Ủy ban Năng lượng Nguyên tử và Năng lượng Thay thế Pháp (CEA) bảo trợ. Kể từ năm 2022, các nhóm nghiên cứu từ Orano và CEA đã hợp tác thiết kế dây chuyền tái chế nam châm đất hiếm hiện đại có khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn hiệu suất khắt khe nhất. Được khánh thành đầu tháng 9, công trình tập trung vào quy trình tái chế “vòng ngắn”, chiết xuất đất hiếm ở dạng kim loại từ nam châm hết hạn sử dụng và tái tích hợp chúng vào nam châm mới có hiệu suất cao. Kết quả dự kiến công bố vào cuối năm 2026, tạo tiền đề cho triển khai trên quy mô lớn.

Trước đó vào tháng 3, công ty Careste của Pháp cho khởi công xây dựng cơ sở sản xuất mới. Đây sẽ là cơ sở tách đất hiếm quy mô lớn đầu tiên của châu Âu, kết hợp việc tái chế thiết bị hết hạn sử dụng với các loại đất hiếm khai thác nhập khẩu. Khi đi vào hoạt động, nhà máy trị giá 245 triệu USD dự kiến cung cấp 15% thị phần đất hiếm nặng toàn cầu vào cuối năm 2026.

Công ty Less Common Metals của Anh cũng đang đầu tư 129 triệu USD vào một cơ sở sản xuất kim loại và hợp kim đất hiếm tại Pháp.

Đánh dấu một cột mốc quan trọng trong cam kết đạt được các mục tiêu chiến lược của châu Âu, tập đoàn hóa chất đa quốc gia Solvay trụ sở tại Brussels (Bỉ) cũng đã đưa vào hoạt động dây chuyền sản xuất đất hiếm dùng cho nam châm vĩnh cửu tại Pháp. Hướng tới mục tiêu đáp ứng 30% nhu cầu của châu Âu vào năm 2030, tập đoàn cũng đang hợp tác với những công ty khai thác và tái chế mới nổi để đẩy nhanh việc thiết lập chuỗi cung ứng mạnh mẽ, đáng tin cậy và bền vững.

Ngoài điểm đến hấp dẫn cho đầu tư công nghiệp là Pháp, EU cũng tài trợ cho nhà máy sản xuất nam châm vĩnh cửu đất hiếm lớn nhất châu Âu tại Estonia. Trong khi EU đang phải nhập hơn 90% nam châm từ Trung Quốc, cơ sở mới này được dự đoán góp phần giải quyết tình trạng phụ thuộc trên và đáp ứng tiến trình chuyển đổi công nghiệp.

Theo Trung tâm nghiên cứu chung của EU, nhu cầu về đất hiếm cho một số công nghệ năng lượng sạch sẽ tăng gấp 5 lần vào năm 2030. Hiện mục tiêu của các công ty châu Âu là sản xuất 1.000 tấn nam châm đất hiếm mỗi năm vào năm 2027. Mặc dù vẫn còn lâu mới có thể đáp ứng được nhu cầu 16.000 tấn mà khu vực cần từ Trung Quốc mỗi năm, nhưng những tiến bộ gần đây đánh dấu bước tiến đáng kể hướng tới khả năng phục hồi chuỗi cung ứng tốt hơn.

MAI QUYÊN (Tổng hợp)