I-ốt được coi là một vi chất cần thiết đối với sự phát triển của đời sống con người, nhất là trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai. Để phòng các rối loạn do thiếu hụt i-ốt, dễ dàng nhất là sử dụng muối i-ốt hàng ngày. Đáng tiếc là mặc dù đã được khuyến cáo nhưng thực tế cho thấy số hộ gia đình ở Việt Nam sử dụng muối i-ốt đạt chuẩn để phòng bệnh lại có xu hướng giảm, kéo theo một loạt các hậu quả nặng nề liên quan đến sức khỏe.

　

* I-ốt chưa được sử dụng thường xuyên trong bữa ăn hàng ngày

Sử dụng muối I-ốt để tăng cường, bảo vệ sức khỏe.Ảnh: T.L

I-ốt là nguyên tố vi lượng thiết yếu đối với sự sống con người, cần cho sự tổng hợp hóc môn tuyến giáp gọi là thyroxin, đây là một chất có tác dụng thúc đẩy sự làm việc của mọi tế bào. Hóc môn tuyến giáp đóng vai trò đảm bảo cho nhiều hoạt động quan trọng của cơ thể như quá trình chuyển hóa tạo ra năng lượng, duy trì thân nhiệt; phát triển xương, não bộ và hệ thần kinh trong thời kỳ bào thai và vài năm đầu sau sinh…Tuy nhiên, Kết quả " Điều tra đánh giá các mục tiêu phụ nữ và trẻ em - MISC4" năm 2011 của Tổng cục Thống kê nghiên cứu tại 6 vùng sinh thái trên toàn quốc với 11.545 hộ gia đình cho thấy chỉ có 45,1% các hộ gia đình trên toàn quốc sử dụng muối i-ốt đủ tiêu chuẩn phòng bệnh (so sánh với năm 2005 tỷ lệ này giảm 48,3%). Độ phủ muối i-ốt đủ tiêu chuẩn ở các vùng sinh thái giảm mạnh, không đáp ứng được mục tiêu khuyến cáo của Tổ chức y tế thế giới (cao nhất là Tây nguyên: 88,1%, thấp nhất vùng châu thổ sông Hồng 27,8%). Cũng theo kết quả giám sát 30 tỉnh thực hiện dự án phòng chống các rối loạn thiếu i-ốt chỉ có 17 tỉnh có kinh phí hoạt động (chủ yếu là ngân sách tự có). Hầu hết các labo kiểm tra chất lượng muối i-ốt tại đơn vị thực hiện dự án và các cơ sở sản xuất không hoạt động. Kinh phí cấp cho Bệnh viện Nội tiết cũng chỉ đáp ứng 50% nhu cầu mua i-ốt trộn vào muối.

Các bác sĩ bệnh viện Nội tiết Trung ương cho biết: Nguyên nhân dẫn đến tình trạng sử dụng muối i-ốt giảm sút trong giai đoạn vừa qua là do khi chuyển đổi cơ chế từ chương trình mục tiêu quốc gia sang hoạt động thường xuyên chưa được chuẩn bị kỹ về pháp lý như quy định nguồn ngân sách, phương pháp giải ngân của các địa phương. Hơn nữa, do sự bàng quan, thờ ơ của các cấp lãnh đạo chưa thấy rõ tác hại thiếu i-ốt sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai. Bên cạnh đó còn do tập quán của người dân thường xuyên dùng nước mắm, nước tương, bột nêm... trong bữa ăn hàng ngày mà những gia vị này thường không có muối i-ốt; tập quán muối dưa; bảo quản muối i-ốt không đúng cách sẽ khiến i-ốt bốc hơi dần theo thời gian trong muối trong quá trình bảo quản, vận chuyển; để lọ muối i-ốt gần bếp lửa và mở nắp cũng làm i-ốt mất đi mau chóng, tránh ẩm ướt vì i-ốt tan vào nước và trôi đi.

* Thiếu i-ốt gây ra nhiều bệnh nguy hiểm

Theo bệnh viện Nội tiết Trung ương, i-ốt được coi là một vi chất cần thiết đối với sự phát triển của đời sống con người. Ngay từ trong giai đoạn đầu của bào thai, cơ thể thai nhi hoàn toàn chịu ảnh hưởng đến việc hấp thu i-ốt của bà mẹ. Vào tuần 12 của thời kỳ thai ghén, thai nhi đã cần i-ốt để tự tổng hợp hoóc-môn tuyến giáp để duy trì sự sống. Tùy từng giai đoạn khác nhau của đời người, khi thiếu i-ốt sẽ gây nên tác hại khác nhau, thiếu i-ốt trong thời kỳ bào thai gây đần độn, thiểu năng trí tuệ, bướu cổ sơ sinh. Thiểu năng trí tuệ và đần độn ở trẻ sẽ tổn thương vĩnh viễn không thể nào chữa được. Ở các lứa tuổi khác có thể gây nên bướu cổ và các biến chứng của nó, thiểu năng giáp và giảm khả năng lao động và phát triển sức khỏe. Tuy nhiên, các rối loạn do thiếu i-ốt hoàn toàn có thể phòng được nếu được bổ sung đều đặn hàng ngày.

Các bác sĩ khuyến cáo: Mỗi ngày chúng ta cần khoảng 150mcg i-ốt (mcg -mi crô gam) = 1/ triệu gam); trẻ em cần dùng ít hơn trong khi phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú thì cần nhiều hơn (khoảng 200mcg). Để phòng các rối loạn do thiếu hụt i-ốt dễ dàng nhất là sử dụng muối i-ốt hàng ngày khi chế biến hầu hết các loại thức ăn. Muối i-ốt giá rẻ, không đắt hơn so với muối thường bao nhiêu vì hiện đang được nhà nước trợ giá và hàng ngày chúng ta chỉ dùng một lượng không nhiều. Khi bảo quản lọ muối i-ốt nên đậy nắp kín, tránh ẩm ướt và để xa hơi nóng của bếp lửa hoặc ánh sáng mặt trời. Muối i-ốt không nên rang lên vì sẽ làm mất i-ốt. Ngoài sử dụng muối i-ốt, các bà nội trợ cũng nên tăng cường các thức ăn từ biển trong bữa cơm hàng ngày như cá biển. Khi sử dụng các rau họ cải thì nên nấu chín để các chất thioglucoside là các chất kháng i-ốt sẽ bị tiêu hủy đi khi gặp nhiệt độ cao.

Để tiếp tục duy trì bền vững hoạt động của Dự án phòng chống các rối loạn thiếu hụt i -ốt, thời gian tới Bệnh viện Nội tiết Trung ương tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động nâng cao độ bao phủ muối i-ốt đủ tiêu chuẩn phòng bệnh; đẩy mạnh công tác giám sát chất lượng muối i-ốt tại 2 khâu là nơi sản xuất và hộ gia đình; coi trọng công tác truyền thông thay đổi hành vi về mua, sử dụng và bảo quản muối i-ốt.

THU PHƯƠNG (TTXVN)