Cả 3 thế hệ phụ nữ của một gia đình trong tiểu thuyết “Bến đắng” của nhà văn Nguyễn Thế Tường (NXB Phụ nữ- 2011) đều chịu nhiều cay đắng, bất hạnh. Họ đại diện cho những kiếp má hồng bạc phận trong chiến tranh...

Với bối cảnh từ năm 1947 đến những năm đầu của thế kỷ 21, Nguyễn Thế Tường đã kể một câu chuyện không theo trình tự thời gian mà dùng thủ pháp đan xen giữa quá khứ và hiện tại, tạo ra những nút thắt, những bi kịch cao trào...

Mối tình giữa cô thôn nữ Len và đại đội trưởng Nguyễn Năm bị gián đoạn khi Pháp đổ bộ xâm lược Quảng Bình năm 1947. Len cùng cha theo dân làng đi tản cư, Nguyễn Năm cùng đơn vị ở lại chiến đấu. Một ngày, chiếc thuyền chở hàng của cha con Len bị một tiểu đội lính Pháp chặn lại. Chúng trói hai cha con ở mũi thuyền và bánh lái rồi trốn trong đống hàng hóa, chờ thuyền cập bến sông Lệ Thủy, bất ngờ tiêu diệt chốt chặn của quân du kích, tạo điều kiện cho quân Pháp tấn công, chiếm đóng toàn bộ vùng đồng bằng Lệ Thủy, Quảng Ninh. Lực lượng kháng chiến bị tổn thất nặng nề, phải rút lên chiến khu. Cha con Len bị cho là gián điệp của giặc.

Không thể minh oan, Len bỏ quê ngược lên một vùng núi cao gần sông Bến Hải sinh sống, nhưng vẫn âm thầm góp sức cho cách mạng. Khi đất nước hoàn toàn giải phóng, con gái của Len là Hà đau đớn biết tin người yêu đã hy sinh. Trước khi nhắm mắt, anh đã nhờ Minh- người bạn chiến đấu- thay anh lấy Hà. Bà Len đã làm bữa cơm đơn sơ, mời vài người bạn chứng kiến cho Minh và Hà “bái đường”, chờ Minh về thưa chuyện với gia đình tính chuyện cưới gả. Không ngờ ở quê nhà, cha mẹ Minh đã cưới sẵn cho anh một cô vợ. Minh viết thư tạ lỗi với mẹ con Len. Hai cú sốc liên tiếp khiến đầu óc Hà không còn tỉnh táo. Rồi Hà có con mà không ai biết cha đứa trẻ là ai. Lài- con gái Hà- càng lớn càng xinh nhưng chuyện tình của cô với một anh bộ đội lại gặp trắc trở...

Số phận của người phụ nữ trong chiến tranh luôn chịu nhiều thiệt thòi, đau đớn và ba thế hệ nối tiếp nhau như gia đình bà Len không phải là hiếm. Ba người phụ nữ: bà Len- Hà- Lài đã nương tựa nhau để tồn tại mà không có bóng dáng của người đàn ông trong nhà. Dù nếm trải đủ đắng cay, oan nghiệt nhưng bà Len vẫn quật cường, vượt qua đau khổ để sống. Bà không chỉ là điểm tựa vững chắc cho con, cháu của mình mà còn được dân làng, thân tộc yêu mến bởi cách sống nhân nghĩa, có trước, có sau. Dường như tất cả những đức tính tốt đẹp tiêu biểu của người phụ nữ Việt Nam đều được tác giả gửi gắm vào nhân vật Len.

Kết thúc truyện có hậu làm thỏa lòng người đọc khi Lài biết được cha ruột là ai, cô và người yêu cũng có được hạnh phúc. Cuối đời, bà Len đã gửi một lá thư cho người yêu cũ- giờ là Đại tá Nguyễn Năm- kể rõ nỗi oan khuất của mình cũng như thân phận của Hà- con gái bà.

Qua gần 160 trang sách, tiểu thuyết “Bến đắng” đã kể một câu chuyện lay động lòng người trên bối cảnh hơn 60 năm lịch sử đầy biến động của đất nước. Tác phẩm còn chứa đựng nhiều kiến thức lịch sử, xã hội, địa lý phong phú, làm cốt truyện tăng sức hấp dẫn và sinh động.

CÁT ĐẰNG