Trung Quốc hồi năm 2013 đã công bố dự án kinh tế và cơ sở hạ tầng khổng lồ “Vành đai, Con đường (BRI)”, với mục tiêu kết nối người tiêu dùng với thị trường và cải thiện hoạt động lưu thông hàng hóa và dịch vụ khắp thế giới. Song đến nay, ngày càng nhiều quốc gia bày tỏ thái độ nghi ngại về sáng kiến mà Chủ tịch Tập Cận Bình từng gọi là “dự án thế kỷ”.
Cảng biển Gwadar của Pakistan. Ảnh: AFP
Báo Financial Times (FT-Anh) hôm 10-9 đưa tin giới chức Pakistan cho biết nước này sẽ xem xét lại các cam kết đầu tư trong BRI và đàm phán lại một thỏa thuận thương mại đã ký cách đây hơn 1 thập niên, do lo ngại chúng chỉ làm lợi cho các công ty Trung Quốc. Các dự án này là một phần trong kế hoạch Hành lang Kinh tế Trung Quốc-Pakistan (CPEC) trị giá 62 tỉ USD - phần lớn nhất và tham vọng nhất trong BRI cho đến nay – nhằm kết nối châu Á và châu Âu dọc theo Con đường tơ lụa cổ xưa. Chúng bao gồm kế hoạch mở rộng cảng Gwadar nằm trên bờ biển phía Nam của Pakistan, kết nối đường bộ và đường sắt, cùng các nhà máy điện trị giá 30 tỉ USD.
Theo FT, tân Thủ tướng Pakistan Imran Khan đã thành lập một ủy ban gồm 9 thành viên để đánh giá các dự án CPEC. Dự kiến, ủy ban này sẽ họp trong tuần này để “cân nhắc mọi lợi ích và nguy cơ từ CPEC”. “Các công ty Trung Quốc đã nhiều lần được miễn, giảm thuế và có lợi thế quá nhiều ở Pakistan. Đây là một trong những điều chúng tôi đang xem xét, bởi vì nó không công bằng đối với các công ty Pakistan “ – ông Abdul Razak Dawood, một thành viên nội các phụ trách vấn đề thương mại, dệt, công nghiệp và đầu tư, cho biết.
Động thái của Islamabad tiếp nối những “bước lùi” gần đây của BRI. Tháng rồi, Malaysia thông báo đình chỉ 3 dự án hạ tầng lớn của Trung quốc trị giá hơn 20 tỉ USD. Trước đó, Sri Lanka, Myanmar và nhiều nước khác cũng tỏ ra e dè xung quanh các điều khoản về vay nợ và đầu tư trong BRI. Không chỉ vậy, ngày càng có nhiều quốc gia bày tỏ quan ngại về việc các khoản đầu tư của Trung Quốc thông qua BRI đang khiến các đối tác nhỏ hơn thêm nợ nần chồng chất. Họ cho rằng Bắc Kinh sẽ lợi dụng tình trạng mất khả năng chi trả của những nước này để tăng quyền kiểm soát những vị trí chiến lược và kinh tế quan trọng. Theo Atimes, “nạn nhân” nổi bật nhất là Sri Lanka. Tháng 12-2017, chính quyền Colombo buộc phải cho một hãng vận tải biển của Trung Quốc thuê cảng Hambantota trong vòng 99 năm.
Tình hình hiện thời hoàn toàn khác biệt so với thời điểm BRI được công bố, với khoảng 70 nước cam kết tham gia. Về phần mình, Trung Quốc cũng bắt đầu cảm nhận được sức ép từ việc trì hoãn các kế hoạch nằm trong dự án BRI tại Indonesia, Lào, Kazakhstan và Bangladesh. Những ví dụ này rõ ràng cho thấy Bắc Kinh cần tạo sự minh bạch hơn nữa trong các khoản đầu tư liên quan đến BRI.
ÐÔNG PHONG