HẠNH NGUYÊN (Tổng hợp)

Khi Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ (NASA) phóng tàu thăm dò Mặt trăng trong sứ mệnh Artemis 1 ngày 29-8, đó chỉ mới là bước đi đầu tiên hướng đến tương lai khám phá không gian.

Tên lửa đẩy SLS và phi thuyền Orion của NASA. Ảnh: NY Times

Trong sứ mệnh sử dụng tên lửa đẩy SLS kể trên, phi thuyền Orion được phóng lên mà không có phi hành đoàn, rồi bay quanh quỹ đạo Mặt trăng trước khi trở lại Trái đất 42 ngày sau đó. Ðây là chuyến đi quan trọng trong khuôn khổ sứ mệnh Artemis 1 của NASA nhằm đưa con người trở lại “chị Hằng”, vốn đã bị trì hoãn rất lâu. Theo sau sứ mệnh Artemis 1, NASA sẽ đưa 4 phi hành gia đến Mặt trăng và bay quanh vệ tinh tự nhiên của Trái đất trong nhiệm vụ Artemis 2 vào năm 2024. Ðến năm 2025, Artemis 3 sẽ đưa phi hành gia nam và phụ nữ đầu tiên đổ bộ lên bề mặt hành tinh cách Trái đất gần 390.000km. “Chúng ta sẽ quay trở lại Mặt trăng để học cách sống, làm việc và tồn tại”, Giám đốc NASA Bill Nelson nói với báo giới.

Artemis sẽ tiếp nối chương trình Apollo nổi tiếng của NASA bằng cách phóng phi thuyền có người tới Mặt trăng nhưng theo cách mới. Mục tiêu của chương trình Artemis bao gồm đưa phi hành đoàn đa sắc tộc lên Mặt trăng và lần đầu tiên khám phá cực Nam chìm trong bóng tối. Ðây là vùng bị che khuất vĩnh viễn, có thể chứa băng nước và các nguồn tài nguyên khác được kỳ vọng sẽ nuôi sống các phi hành gia trong những chuyến du hành dài ngày trên Mặt trăng. Xa hơn, dự án tham vọng này cũng hướng tới thiết lập khu định cư bền vững trên Mặt trăng và tạo ra những hệ thống tái sử dụng cho phép con người khám phá sao Hỏa.

Sau hơn một thập kỷ phát triển, tàu vũ trụ SLS - Orion đã tiêu tốn của NASA ít nhất 37 tỉ USD. SLS là tên lửa mạnh nhất từng được NASA chế tạo, lực đẩy mạnh hơn 15% so với tên lửa Saturn V dùng trong sứ mệnh Apollo cách đây nửa thế kỷ.

Nhiệm vụ Apollo cuối cùng là Apollo 17 diễn ra vào tháng 12-1972, đánh dấu lần cuối cùng con người đặt chân lên Mặt trăng. Trong giai đoạn 1969-1972, NASA đã đưa 12 nhà du hành vũ trụ hạ cánh xuống Mặt trăng bằng các tàu Apollo, với Neil Armstrong và Buzz Aldrin là những trường hợp đầu tiên vào năm 1969.

Cuộc đua nóng dần

Vào đầu thế kỷ 21, việc phát hiện nước trong các miệng núi lửa tại vùng tối của Mặt trăng đã hâm nóng cuộc đua khám phá hành tinh này. Trong thập niên 2000, số lượng phương tiện được phóng lên quỹ đạo quanh Mặt trăng ngày càng tăng. Mỹ, Trung Quốc và Nga tiếp tục cạnh tranh vị thế dẫn đầu cuộc đua, trong khi Ấn Ðộ, Nhật Bản, Hàn Quốc tích cực tăng tốc.

Cuối năm 2013, Hằng Nga 3 của Trung Quốc đã trở thành tàu vũ trụ đầu tiên hạ cánh xuống Mặt trăng sau 37 năm kể từ khi tàu Luna-24 của Liên Xô làm điều tương tự năm 1976. Sứ mệnh của tàu Hằng Nga 3 nằm trong giai đoạn hai của chương trình thám hiểm Mặt trăng của Bắc Kinh, gồm bay quanh, đáp xuống bề mặt Mặt trăng và trở về Trái đất từ hành tinh này. Trong giai đoạn 4 bắt đầu trong năm nay, có thể được coi là giai đoạn ở lại Mặt trăng, mục tiêu chính là khám phá khoa học tại cực Nam của Mặt trăng nhằm tạo điều kiện xây dựng một căn cứ thường trực cho con người ở lại lâu hơn. Năm 2019, tàu thăm dò Hằng Nga 4 đã đáp xuống vùng tối của Mặt trăng, giúp Trung Quốc trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới thám hiểm khu vực này. Cuối năm 2020, Trung Quốc trở thành nước thứ ba trên thế giới đưa được mẫu vật từ Mặt trăng về Trái đất sau sứ mệnh của tàu thăm dò Hằng Nga 5.

Năm 2014, Nga công bố chương trình nghiên cứu mới, trong đó đặt ra mục tiêu đưa các phi hành gia đổ bộ lên Mặt trăng vào năm 2030 và đến giữa thế kỷ này thiết lập một căn cứ có thể sinh sống được trên đó. Tàu đổ bộ Luna-25 dự kiến sẽ được phóng lên Mặt trăng trong năm nay, đánh dấu sự trở lại sứ mệnh Mặt trăng đầu tiên của Nga sau hơn 45 năm. Các tàu Luna-26, Luna-27, Luna-28 cũng đã được lên kế hoạch phóng lên Mặt trăng trước năm 2028.

Hồi tháng 1-2022, Trung Quốc và Nga đã công bố kế hoạch thiết lập một căn cứ chung trên Mặt trăng trước năm 2027, sớm hơn 8 năm so với kế hoạch trước đó.

Những “tân binh” khẳng định vị thế

Hồi đầu tháng 8-2022, Hàn Quốc đã phóng tàu thăm dò Mặt trăng đầu tiên của nước này mang tên Danuri trong bối cảnh Seoul đẩy mạnh các chương trình vũ trụ. Tàu Danuri dự kiến sẽ tới quỹ đạo của Mặt trăng vào giữa tháng 12 tới trong sứ mệnh nghiên cứu dữ liệu kéo dài một năm. Ðây là một phần trong chương trình vũ trụ của Hàn Quốc với mục tiêu đưa tàu thăm dò hạ cánh xuống Mặt trăng vào năm 2030.

Trong khi đó, Tổ chức Nghiên cứu không gian Ấn Ðộ lên kế hoạch khởi động sứ mệnh Chandrayaan-3 khám phá Mặt trăng vào năm 2023. Chandrayaan-3 được phát triển dựa trên những phát hiện của sứ mệnh Chandrayaan đầu tiên, được phóng vào tháng 10-2008 và tìm thấy dấu hiệu của nước trên bề mặt Mặt trăng. Chandrayaan-3 cũng sẽ được sử dụng để hạ cánh một tàu thám hiểm ở vùng tối của Mặt trăng. Xe tự hành sẽ gửi hình ảnh từ Mặt trăng về Trái đất, cung cấp thêm dữ liệu về bề mặt của hành tinh này.

Không đứng ngoài cuộc, Cơ quan Vũ trụ Nhật Bản đã đẩy mạnh chương trình đưa một tàu đổ bộ lên Mặt trăng. Mục tiêu của nhiệm vụ này là sử dụng hệ thống nhận dạng để thu thập dữ liệu về các miệng núi lửa trên Mặt trăng. Máy bay không người lái cũng sẽ được sử dụng để chụp ảnh Mặt trăng và thu thập dữ liệu về bụi, một chất có tính ăn mòn cao đối với con người, máy móc. Mặt khác, Nhật Bản cũng đang hướng đến một chương trình hợp tác với Ấn Ðộ nhằm thám hiểm cực Nam Mặt trăng.