Liên Xô thời kỳ đầu Chiến tranh Lạnh phải rất vất vả cạnh tranh với phương Tây trong lĩnh vực phát triển tàu ngầm. Sau khi tạo ra một vài mẫu thiết kế chưa thực sự ấn tượng, Mát-xcơ-va quyết định phát triển một mẫu tàu ngầm hạt nhân công nghệ cao nhằm vượt qua đối thủ, đó là Type 705 Lyra mà Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) gọi là Alfa (ảnh), có thể đe dọa đến khả năng thống trị đại dương của phương Tây.

Với Alfa, Liên Xô nỗ lực thực hiện ba mục tiêu. Một là, họ muốn chế tạo một loại vũ khí có khả năng thay đổi bản chất chiến tranh hải quân ở Bắc Đại Tây Dương và Bắc Cực, vũ khí có thể đe dọa ưu thế hạm đội tàu chiến mặt nước của NATO. Hai là, họ muốn khởi động làn sóng phát triển công nghệ, đổi mới sản xuất để tích hợp các tính năng mới vào tàu ngầm trong tương lai. Và cuối cùng là buộc NATO phải dành nhiều thời gian và tiền bạc để đối phó với mối đe dọa mà Alfa tạo ra.

Theo tờ National Interest, thân tàu ngầm Alfa được chế tạo bằng titan để đạt tiêu chí tốc độ cao và lặn sâu. Phần lớn hệ thống quan trọng trên tàu được tự động hóa nhằm giúp gia tăng tốc độ phản ứng trong các tình huống chiến đấu. Để đạt yêu cầu tốc độ cao, Alfa sử dụng một lò phản ứng nhanh làm mát bằng chì, giúp tạo ra nguồn năng lượng lớn với kích thước nhỏ gọn.

Tàu ngầm Alfa có thể di chuyển với tốc độ lên đến 41 hải lý/giờ và có thể lặn tới độ sâu 670 mét, vượt xa các tàu ngầm của NATO cho đến tận hôm nay. Với tốc độ cao và lặn sâu kỷ lục như vậy, Alfa có thể tránh được những ngư lôi hiện đại nhất của NATO. Nhưng do kích thước nhỏ, nó mang theo ít vũ khí hơn so với hầu hết các tàu ngầm hạt nhân khác của Liên Xô. Do di chuyển với tốc độ cao, Alfa khá ồn khi vận hành, nhưng đổi lại, khả năng lặn sâu đã cho phép Alfa có khả năng tàng hình tùy thuộc vào điều kiện đại dương. Tóm lại, tàu ngầm này có thể chạy nhanh hơn và lặn sâu hơn các loại vũ khí lúc ấy của NATO nên rất khó bị phát hiện và tiêu diệt.

Tương tự như chiến đấu cơ MiG-25 và nhiều "siêu vũ khí" khác của Liên Xô, tàu ngầm Alfa đã khiến NATO lo ngại. Khối quân sự này do đó đã triển khai hàng loạt dự án nhằm phát triển các loại cảm biến và vũ khí có thể phát hiện và tiêu diệt nó, trong đó có ngư lôi Mark-48, có thể di chuyển với tốc độ tới 63 hải lý/giờ. Trong khi đó, Hải quân Hoàng gia Anh cũng phát triển loại ngư lôi tương tự gọi là Spearfish. Còn Mỹ thì phát triển hệ thống tên lửa siêu âm Sea Lance có tầm bắn khoảng 160 km.

Dù có chi phí đầu tư rất cao nhưng Alfa không thực sự đáng tin cậy. Tàu ngầm mệnh danh "Cá vàng" này đòi hỏi các hoạt động bảo trì thường xuyên rất phức tạp và tốn kém. Hơn nữa, Hải quân Liên Xô lại thiếu kiến thức cũng như thiết bị cần thiết để duy trì con tàu ở trạng thái sẵn sàng chiến đấu.

National Interest cho hay, chỉ có 7 tàu ngầm Alfa được chế tạo trong những năm Chiến tranh Lạnh. Đến cuối thập niên 1980, Liên Xô gặp khó khăn trong việc duy trì các cơ sở quốc phòng khổng lồ, các tàu ngầm siêu đắt đỏ như Alfa từ đó trở thành một gánh nặng. Sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, Hải quân Nga đã cho các tàu ngầm Alfa "nghỉ hưu sớm".

TRÍ VĂN (Theo National Interest)