Khi nhu cầu thịt toàn cầu tăng lên, nhiều cánh rừng và vùng cây trồng hỗn hợp ở phía Bắc Thái Lan đã biến thành các trang trại trồng bắp quy mô lớn để cung cấp thức ăn chăn nuôi. Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng ngành trồng bắp công nghiệp đang tác động nghiêm trọng đến môi trường sống và sinh kế của nông dân nước này.

Những ngọn đồi ở Chiang Mai dần trở nên khô cằn, trơ trọi thảm thực vật vì trồng bắp công nghiệp. Ảnh: CNA

“Khi tôi còn nhỏ, tất cả đều là rừng. Nhưng bây giờ, tất cả đã thay đổi. Những nơi chúng tôi từng chơi đùa đã biến mất và trở thành trang trại của người khác”, bà Suthat Thephin, một người có 30 năm làm việc tại những ngọn đồi thuộc thành phố Chiang Mai, tiếc nuối nói. Ở quận Mae Chaem, cách Chiang Mai khoảng 125km về phía Tây, đất đai cạn kiệt sự sống. Bắp là loại cây được trồng nhiều thứ 4 tại Thái Lan, phổ biến ở một số vùng phía Bắc và Đông Bắc nước này. Đây cũng là loại cây độc canh chiếm ưu thế ở khu vực xung quanh, gồm bang Shan của Myanmar và miền Bắc Lào.

Hoạt động sản xuất và tiêu thụ thịt của Thái Lan

Theo hãng tư vấn độc lập Asia Research and Engagement, ​​mức tiêu thụ thịt tại châu Á có thể tăng 78% vào giữa thế kỷ này. Trong khi đó, Thái Lan là nước xuất khẩu ròng duy nhất các sản phẩm thịt ở châu Á. Đây cũng là nước xuất khẩu thịt gà chế biến lớn nhất thế giới. Thịt gà từ “xứ sở Chùa Vàng” được bán khắp các siêu thị ở Hungary, trạm xăng ở Anh, cho đến các chợ ở Malaysia và các quán rượu truyền thống ở Nhật Bản. Lượng thịt gà xuất khẩu của Thái Lan đã tăng gấp khoảng 3 lần kể từ năm 2009. Năm 2023, nước này xuất khẩu hơn 1 triệu tấn thịt gà, đạt giá trị khoảng 4,1 tỉ USD.

Theo dữ liệu từ Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) và Tổ chức Lương Nông Liên Hiệp quốc (FAO), vào năm 1990, trung bình mỗi người Thái Lan ăn 16,6kg thịt/năm. Đến năm 2022, con số đó đạt 28,1kg và dự kiến sẽ ​​tăng lên 41,6kg vào năm 2050. Xu hướng tương tự cũng diễn ra khắp châu Á và thế giới. Đơn cử, lượng thịt tiêu thụ bình quân đầu người của Trung Quốc đã tăng gấp 3 lần kể từ cuối những năm 1980 và hiện chiếm hơn 25% tổng lượng thịt tiêu thụ toàn cầu. Tổng lượng tiêu thụ thịt và hải sản của Indonesia dự kiến tăng gấp 3 lần trong giai đoạn 2018-2050.

Trong khi đó, việc đảm bảo hoạt động cho ngành công nghiệp thịt cần đến một lượng thức ăn chăn nuôi lớn và ổn định. Vì vậy, hoạt động trồng bắp đã tăng theo. Năm 2020, có 1,15 triệu héc-ta đất canh tác ở Thái Lan đã được chuyển đổi sang sản xuất bắp làm thức ăn chăn nuôi. Tổng diện tích đất sử dụng (trong nước và quốc tế) liên quan đến sản xuất thịt và nuôi hải sản của Thái Lan là 4,3 triệu héc-ta vào năm 2020, theo tổ chức vận động khí hậu quốc tế Madre Brava. Tổ chức này dự đoán vào năm 2050, diện tích đất sử dụng của Thái Lan sẽ lên 6,15 triệu héc-ta. Sự gia tăng như vậy sẽ khiến mất nhiều rừng hơn. Được biết, diện tích rừng của Thái Lan liên tục bị thu hẹp - từ mức chiếm 75% diện tích đất nước vào đầu thế kỷ 20 giảm xuống còn khoảng 33,3% hiện nay.

Những ảnh hưởng của ngành công nghiệp thịt

Một trong những tác động trực tiếp nhất của sự phát triển của nền nông nghiệp ở miền Bắc Thái Lan và các nước láng giềng là tình trạng khói mù xuyên biên giới, thường xuyên xảy ra từ tháng 1 đến tháng 4 hằng năm. Ô nhiễm không khí là kết quả của việc nông dân đốt ruộng để dọn gốc rạ sau khi thu hoạch. Nếu đốt gần rừng, đám cháy dễ phát triển ngoài tầm kiểm soát. Sau khi đốt, nông dân còn phun thuốc diệt cỏ. Việc liên tục làm như vậy khiến đất thêm trơ trọi và cằn cỗi.

Tình trạng ô nhiễm PM2.5 (các hạt bụi mịn nhỏ hơn 2,5 micromét) ở Thái Lan cũng do trồng các loại cây khác như mía, cũng như khí thải từ giao thông và công nghiệp. Theo nghiên cứu của tổ chức Madre Brava, các loại khí thải nông nghiệp này góp phần gây ra hơn 34.000 ca tử vong sớm mỗi năm ở Thái Lan. Tổng số ca tử vong có thể lên tới 361.000 vào năm 2050 nếu nhu cầu về thịt tiếp tục tăng.

Không chỉ vậy, việc chuyển đổi rừng thành trang trại trồng bắp công nghiệp làm thức ăn chăn nuôi cũng dẫn đến nguy cơ lũ lụt và lở đất gia tăng ở 2 tỉnh Chiang Mai và Chiang Rai. Vào cuối năm 2024, khu vực này đã chứng kiến ​​trận lũ lụt tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ qua.

Ngoài môi trường, sự phát triển của nghề trồng bắp cũng ảnh hưởng đến sinh kế của nông dân Thái Lan. Bởi khi được canh tác liên tục mà không có thời gian nghỉ ngơi, đất sẽ nhanh thoái hóa và năng suất cây trồng giảm. Người nông dân phải chi nhiều tiền hơn vào các hạt giống chịu hạn, thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu và phân bón hóa học, nên làm tăng chi phí sản xuất và khiến họ dễ mắc nợ.

NGUYỆT CÁT (Theo CNA)