Du lịch cộng đồng là một trong những  loại hình quan trọng trong chiến lược phát triển du lịch Việt Nam theo hướng xanh và bền vững. Theo đó, nhiều địa phương như Huế, Cần Thơ, Sóc Trăng, Hậu Giang đã khai thác tốt các tài nguyên bản địa để xây dựng sản phẩm du lịch cộng đồng.

Phát huy giá trị tài nguyên bản địa

Trung tuần tháng 5-2025, đoàn công tác ngành du lịch của 3 tỉnh, thành: Cần Thơ, Sóc Trăng, Hậu Giang đã có chuyến khảo sát, gặp gỡ với người dân làm du lịch cộng đồng tại làng Ngư Mỹ Thạnh, xã Quảng Lợi (TP Huế). Làng Ngư Mỹ Thạnh nằm ven hệ đầm phá Tam Giang - Cầu Hai, là hệ đầm phá nước lợ lớn nhất Đông Nam Á với diện tích khoảng 21.600ha, chiếm 48,2% diện tích mặt nước đầm phá ven bờ biển Việt Nam. Tại đây, bà con đang phát triển mô hình nuôi trồng thủy hải sản kết hợp làm du lịch cộng đồng. Theo đó, du khách sẽ có những trải nghiệm đa dạng: đi ghe ngắm vùng đầm phá, tham quan rừng ngập mặn khám phá hệ thống nuôi trồng thủy hải sản rộng lớn của người dân địa phương. Tùy thời điểm trong ngày, du khách sẽ được ngắm bình minh, hoàng hôn rực rỡ trên phá Tam Giang, tham gia các hoạt động đậm chất bản địa: đổ nò bắt cá, đạp bùn bắt trìa, bủa lưới, câu cá, chèo sup.

Du khách trải nghiệm bắt trìa ở phá Tam Giang.

Sau khi trải nghiệm các hoạt động, ông Ngô Minh Đức Uy, Công ty du lịch Nụ Cười Mekong tại Cần Thơ, cho biết: “Đây là trải nghiệm thú vị ở phá Tam Giang, nhất là hoạt động bắt thủy hải sản ở vùng nước nông. Những trải nghiệm này cho du khách ấn tượng khó quên, đồng thời hiểu hơn về phá Tam Giang và cuộc sống của người dân nơi đây. Du lịch cộng đồng ở đây có bản sắc riêng của vùng sinh thái nước lợ”. Chị Lường Thị Hiền, Hợp tác xã (HTX) Dịch vụ du lịch cộng đồng xã Quảng Lợi tại làng Ngư Mỹ Thạnh, cho biết: “Hoạt động du lịch tại đây có sự tham gia của người dân địa phương. Các trải nghiệm của du khách đều là những hoạt động thường ngày của bà con”.

Thực tế, bà con tại làng Ngư Mỹ Thạnh vẫn giữ nhịp sống thường ngày, mưu sinh bằng nghề đánh bắt thủy hải sản và hoạt động du lịch chỉ mới phát triển trong vài năm trở lại đây. Theo người dân tại đây, hoạt động du lịch không chỉ giúp họ có thêm thu nhập mà còn là một hình thức để góp phần quảng bá, giới thiệu những nét đẹp quê nhà. Bà Nguyễn Thế Ngọc, Ngân Long Home & Camp cồn Sơn (Cần Thơ), nói: “Trải nghiệm du lịch ở phá Tam Giang rất ấn tượng, người dân tận dụng ưu thế ở đây làm nên những hoạt động gần gũi với nhịp sống đời thường. Du khách tự tay bắt cá, đạp bùn bắt trìa hòa mình cùng thiên nhiên. Tôi cho rằng đây là những hoạt động đậm chất bản địa và cách thức xây dựng sản phẩm du lịch của người dân nơi đây đáng để học hỏi. Đó là chỉ cần tận dụng những gì sẵn có của địa phương và nâng chất để làm thành sản phẩm”.

Đó cũng là phương thức tổ chức các hoạt động du lịch cộng đồng tại cồn Sơn nhiều năm qua. Tại Ngân Long Home & Camp cồn Sơn cũng có những sản phẩm đậm chất bản địa, như tour “Cây chuối - giữ hồn quê làng Việt”, hay “Đám giỗ bên cồn” phối hợp cùng nhiều hộ dân ở cồn Sơn và Công ty du lịch Nụ Cười Mekong khai thác. Bên cạnh đó, HTX Du lịch Nông nghiệp cồn Sơn cũng có nhiều sản phẩm khai thác từ tài nguyên bản địa: bè cá, cá lóc bay, xiếc ếch, làm bánh dân gian… Bà Phan Kim Ngân, Giám đốc HTX Du lịch Nông nghiệp cồn Sơn, chia sẻ: “Làm du lịch cộng đồng vừa dễ vừa khó. Thuận lợi là chúng tôi có thể tận dụng tài nguyên sẵn có để làm du lịch, nhưng khó là cộng đồng phải chung tiếng nói, cùng làm cùng chịu trách nhiệm. Nghe chị Lường Thị Hiền ở làng Ngư Mỹ Thạnh chia sẻ thì cũng giống như chúng tôi, đều có khó khăn giống nhau nhưng nông dân chúng tôi không ngại khó, chỉ có tấm lòng và niềm tin, mong muốn giới thiệu những nét đặc trưng địa phương”.

Tại Sóc Trăng, Hậu Giang cũng đang phát huy tốt tài nguyên bản địa để làm du lịch cộng đồng. Theo đó, du lịch cộng đồng ở cù lao Dung (Sóc Trăng), làng du lịch cộng đồng khóm Cầu Đúc (Hậu Giang)… đều có những sản phẩm đa dạng để du khách trải nghiệm, tìm hiểu về văn hóa bản địa.

Trợ lực và chính sách phát triển

Thực tế, du lịch cộng đồng mang đến nhiều lợi ích trong phát triển du lịch xanh, bền vững. Hoạt động du lịch cộng đồng tạo sinh kế cho người dân, vừa bảo tồn và phát huy những nét văn hóa bản địa, vừa góp phần bảo vệ tài nguyên, môi trường sinh thái. Các cộng đồng dân cư làm du lịch cộng đồng luôn có nhận thức cân bằng giữa khai thác và gìn giữ tài nguyên thiên nhiên, giá trị văn hóa truyền thống, bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, hành trình này gặp rất nhiều khó khăn. Do đó, phát triển du lịch cộng đồng cần có trợ lực từ nhiều phía.

Du khách trải nghiệm làm bánh xèo trong tour “Đám giỗ bên cồn” tại cồn Sơn.

Quá trình phát triển du lịch cộng đồng phải được định hướng cụ thể, rõ ràng. Mỗi địa phương cần xây dựng phương án lựa chọn loại hình sản phẩm để có định hướng phát triển du lịch cộng đồng, tránh trùng lắp sản phẩm. Để làm được điều đó, cần nghiên cứu thực tế về cư dân bản địa, văn hóa, ẩm thực, phong tục, tập quán sinh hoạt… nhằm định hướng các giá trị cốt lõi của cộng đồng, giữ gìn và phát triển không gian văn hóa để nuôi dưỡng, bảo tồn và phát huy những giá trị đặc trưng này. Cộng đồng của từng địa phương phải ý thức sâu sắc về giá trị văn hóa, địa phương mình, từ đó truyền tải đến du khách những giá trị này bằng tình yêu, sự tôn trọng và niềm tin.

Huế, Cần Thơ, Sóc Trăng, Hậu Giang đều có những định hướng phù hợp cho du lịch cộng đồng của địa phương. Trong đó, Huế đã ban hành quy định chính sách hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng tại Huế đến năm 2025, Kế hoạch Phát triển du lịch cộng đồng TP Huế giai đoạn 2025-2030, xác định các định hướng, giải pháp hỗ trợ người dân xây dựng các mô hình du lịch cộng đồng hiệu quả và bền vững. Hậu Giang có đề án Phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn Hậu Giang đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, trong đó xác định các nhóm sản phẩm du lịch, không gian phát triển, các giải pháp hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng. Riêng Sóc Trăng có đề án Phát triển du lịch cộng đồng tỉnh Sóc Trăng đã được triển khai, từng bước hình thành du lịch cộng đồng gắn với phát triển du lịch sinh thái miệt vườn, du lịch biển. Cần Thơ có các đề án Xây dựng và phát triển sản phẩm du lịch đặc thù TP Cần Thơ giai đoạn 2018-2020, tầm nhìn 2030; Phát triển du lịch nông nghiệp trên địa bàn TP Cần Thơ giai đoạn 2021-2025, tầm nhìn đến năm 2030... đều xác định du lịch cộng đồng cần được đầu tư phát triển.

Như vậy, các địa phương đều có những định hướng phù hợp cho du lịch cộng đồng, trong đó xác định phát triển loại hình du lịch này một cách bền vững, phát huy giá trị lợi thế tài nguyên thiên nhiên, góp phần giữ gìn và bảo tồn bản sắc văn hóa, bảo vệ môi trường, từng bước định vị thương hiệu du lịch cộng đồng tại địa phương và Việt Nam.

Bài, ảnh: ÁI LAM