MAI QUYÊN (Theo Reuters, CNN)

Việc chính quyền Taliban ở Afghanistan cấm phụ nữ nước này tiếp cận nền giáo dục đại học đang vấp phải chỉ trích gay gắt của các cường quốc và cả Liên Hiệp Quốc.

“Hoang mang và sợ hãi”

Các nữ sinh Afghanistan tham gia thi tuyển sinh tại Đại học Kabul vào tháng 10. Ảnh: Getty Images

Trong văn bản ra ngày 20-12, Bộ Giáo dục do Taliban điều hành đã chỉ thị các trường đại học công lập và tư thục Afghanistan đình chỉ ngay lập tức việc tiếp nhận sinh viên nữ cho đến khi có thông báo mới. Quyết định trên được đưa ra giữa thời điểm nhiều sinh viên đại học Afghanistan đang trải qua bài kiểm tra cuối kỳ và gần 3 tháng sau kỳ thi tuyển sinh đại học trên cả nước, trong đó có hàng ngàn phụ nữ tham gia. Rất nhiều người trong số họ đến từ các tỉnh thành xa xôi, vượt qua khó khăn mới có thể đỗ vào trường đại học danh tiếng ở thủ đô. “Để rồi tất cả hy vọng và ước mơ của các em bị nghiền nát ngày hôm nay” - một nữ giảng viên chia sẻ trong điều kiện giấu tên.

Trong giai đoạn kiểm soát Afghanistan những năm 1996-2001, Taliban đối xử với phụ nữ như công dân hạng hai, khiến họ phải chịu bạo lực, hôn nhân cưỡng bức và sự hiện diện gần như vô hình ở nước này. Trở lại nắm quyền vào tháng 8-2021 sau khi lật đổ chính phủ do Mỹ hậu thuẫn, Taliban với chủ trương xây dựng hình ảnh ôn hòa để giành sự ủng hộ của quốc tế, đã đưa ra nhiều cam kết bao gồm bảo vệ quyền của phụ nữ và trẻ em gái.

Nhưng kể từ đó, Taliban hầu như thi hành những điều ngược lại khi kiểm soát một cách có hệ thống các quyền và tự do của nữ giới. Cụ thể, phụ nữ ở Afghanistan hiện không còn được làm việc trong hầu hết các lĩnh vực hoặc bị giảm lương để ở nhà. Họ phải che mặt khi xuất hiện nơi công cộng, ngoài ra còn bị cấm đến công viên giải trí, hội chợ, phòng tập thể dục và nhà tắm công cộng. Ngoài ra, phụ nữ được yêu cầu đi cùng người giám hộ là nam giới nếu hành trình trên 72km.

Mặc dù phải chịu nhiều hạn chế ngày càng hà khắc hơn, nhiều phụ nữ ở quốc gia Nam Á vẫn hy vọng mình còn có thể tiếp cận nền giáo dục. Nhưng vào tháng 3, chính quyền mới ở Kabul khiến tất cả hoang mang và thế giới phẫn nộ khi “nuốt lời” với lệnh cấm các bé gái từ lớp 6 trở lên đến trường. Và giờ đây, tâm trạng sợ hãi và kinh hoàng trước một tương lai vô vọng tiếp tục bao trùm lên một nửa dân số Afghanistan.

Quốc tế phẫn nộ

Thông báo của chính quyền Taliban, vốn không được quốc tế công nhận, được đưa ra khi Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc (HĐBA LHQ) họp bàn về Afghanistan tại New York. Trong cuộc họp báo, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price nói rằng quyết định không thể chấp nhận như trên sẽ “gây ra những hậu quả đáng kể” cho Taliban, khiến lực lượng này ngày càng tách rời cộng đồng quốc tế và tước bỏ tính hợp pháp mà họ mong muốn. Tái khẳng định quan điểm, Phó Đại sứ Mỹ tại LHQ Robert Wood nêu rõ Taliban không thể mong đợi trở thành một thành viên hợp pháp của cộng đồng quốc tế cho đến khi họ tôn trọng quyền của tất cả người dân Afghanistan, đặc biệt là quyền con người và quyền tự do cơ bản của phụ nữ và trẻ em gái. “Bước đi này phản ánh Taliban đang xa rời con đường giúp Afghanistan tự lực phát triển và thịnh vượng” - Đại sứ Anh tại LHQ Barbara Woodward nói thêm.

Trong khi đó, người phát ngôn của Tổng Thư ký LHQ, Stephane Dujarric coi diễn biến này là “động thái rất đáng lo ngại” và “hành vi thất hứa khác từ Taliban”. Ngay trước khi có thông báo về các trường đại học, đặc phái viên LHQ về Afghanistan, Roza Otunbayeva cho biết việc đóng cửa các trường trung học đã “phá hoại” mối quan hệ của chính quyền Taliban với cộng đồng quốc tế và đi ngược lại kỳ vọng của người dân Afghanistan, kể cả trong giới lãnh đạo Taliban.