Một lính Mỹ bị Taliban giam giữ gần 5 năm đã được trả tự do hôm 31-5 sau khi chính quyền Washington chấp nhận phóng thích cho 5 tù nhân Afghanistan tại trại giam Guantanamo. Động thái bất ngờ này cho thấy sự tiến triển tích cực trong quan hệ giữa Mỹ và Taliban.

Quân nhân Mỹ được trao đổi là trung sĩ Bowe Bergdahl (ảnh) bị bắt ngày 30-6-2009 tại Afghanistan. Các quan chức Mỹ cho biết từ cuối năm 2010 Washington từng thử nhiều nỗ lực ngoại giao để Taliban thả tự do cho Bergdahl nhưng đều không thành. Nguyên nhân chủ yếu do hai bên đều thiếu tin tưởng lẫn nhau. Ngoài ra, Tổng thống Afghanistan Hamid Karzai khi đó lo ngại một thỏa thuận giữa Mỹ và phiến quân Taliban có thể tổn hại đến chính phủ vốn "dễ vỡ" của ông. Làm cho các đàm phán trở nên phức tạp còn là do sự chia rẽ nội bộ giữa nhóm thành viên Taliban có chủ ý đàm phán với Mỹ và những người kịch liệt phản đối.

Nhưng tất cả đã thay đổi trong vài tuần gần đây khi những người có quan điểm "kiên định" chống Mỹ đã thay đổi lập trường. Tháng 11-2013, sau 5 tháng đóng băng quan hệ, Taliban đã thông qua trung gian để đánh tiếng với Mỹ về ý định sẵn sàng đối thoại cho việc trao đổi tù binh. Hồi đầu năm nay, sau khi phiến quân này công bố đoạn video cho thấy trung sĩ Bergdahl vẫn còn sống, các nhà đàm phán hai bên đã xúc tiến thương lượng. Do Taliban từ chối đàm phán trực tiếp với Mỹ, các đại diện ngoại giao Qatar đóng vai trò trung gian trong cuộc trao đổi này. Bergdahl đã được trao trả cho lực lượng đặc nhiệm Mỹ tại khu vực Đông Afghanistan. Trong khi đó, 5 tù binh Taliban cũng được Mỹ thả khỏi nhà tù Guantanamo và đưa về Qatar. Theo điều kiện trao đổi, các tù nhân Taliban được trả tự do sẽ không thể rời Qatar và gia đình họ sẽ được chuyển đến đó sống cùng. Được biết, 5 tù binh Taliban này nằm trong danh sách các đối tượng có thể "đe dọa an ninh quốc gia" của Mỹ.

Giới chức Mỹ cho rằng rất có thể lãnh đạo của phiến quân này nhận ra rằng đây chính là "cơ hội cuối cùng và tốt nhất" để tìm lại người của họ đã bị giam giữ. Một nhân tố khác của sự thay đổi cũng có thể là do đường lối chính trị mới của tổng thống tương lai của Afghanistan. Cả hai ứng viên tổng thống vào đến bầu cử vòng hai là Abdullah Abdullah và Ashraf Ghani đều cam kết sẽ ký Thỏa thuận an ninh song phương với Mỹ, cho phép duy trì một lực lượng nhỏ quân Mỹ đóng lại Afghanistan đến cuối năm 2016. Các quan chức Mỹ cho rằng sự trao đổi tù binh lần này cho thấy Taliban sẽ có "thành ý" hơn trong đàm phán hòa bình sắp tới với chính quyền Afghanistan mới sau khi ông Karzai mãn nhiệm.

THUẬN HẢI (Theo Reuters)