Một bánh uranium màu vàng. Ảnh: Corbis

Người phát ngôn Bộ Nội vụ Moldova Kirill Motspan ngày 24-8 thông báo cảnh sát nước này lần đầu tiên đã phá vỡ một đường dây buôn lậu uranium diễn ra ngay tại nhà xe của một cựu cảnh sát ở Thủ đô Chisinau hôm 20-7 sau gần một tháng theo dõi. Kết quả thu được là 1,8 kg Uranium-238, một chất phóng xạ được thế giới biết đến với tên gọi “chiếc bánh màu vàng”, có thể dùng chế tạo bom nguyên tử, đồng thời bắt giữ 3 kẻ tình nghi của một băng nhóm tội phạm.

Theo ông Mostpan, 1 kg Uranium-238 trên thị trường chợ đen có giá khoảng 6,3 triệu USD, nhưng số phóng xạ này được đưa tới từ Transnistria, vùng lãnh thổ có đa số người Nga sinh sống và đang tranh chấp với lực lượng ly khai tại Moldova, có thể đã được bán với giá 11,3 triệu USD. Cái giá cao như vậy nên đây không phải là loại uranium bình thường. Cảnh sát Moldova cho rằng bản thân Uranium-238 không thể phát ra phóng xạ gây độc hại cho môi trường và dân cư, nhưng nếu nó được làm giàu với chất đồng vị thì có thể sản xuất “bom bẩn”, bom hạt nhân cực kỳ nguy hiểm. Giáo sư vật lý hạt nhân Xiachun He của Đại học Quốc gia Georgia (Mỹ) cũng giải thích loại uranium rất phổ biến trong môi trường thiên nhiên thế giới này không phải là nhiên liệu phóng xạ, nhưng nếu được làm giàu trong phòng thí nghiệm thì nó có thể được sử dụng để chế tạo vũ khí hạt nhân. Năm 2003, trước khi tiến đánh Iraq, Mỹ và Anh đã cáo buộc chế độ Saddam Hussein sở hữu loại Uranium-238 mua từ Niger để phát triển vũ khí hủy diệt hàng loạt.

Hiện tại, Moldova đang chờ kết quả phân tích độ làm giàu và nguồn gốc của số uranium nói trên từ một trung tâm nghiên cứu nguyên tử của Đức. Tuy nhiên, ông Motspan hy vọng Nga, Roumanie và một số nước khác trong khu vực có thể cung cấp thông tin hữu ích có liên quan đến đường dây buôn lậu đáng sợ này. Hồi tháng 4-2010, Gruzia từng tố cáo Nga đứng đằng sau tổ chức một chuyến tàu buôn lậu uranium được làm giàu ở cấp độ cao (hơn 75%) bị nước này bắt giữ một tháng trước đó. Mát-xcơ-va đã cực lực phản đối, cho rằng đây là một âm mưu bôi nhọ của Tbilisi trước hội nghị thượng đỉnh an ninh hạt nhân tại Washington. Số lượng uranium được làm giàu này nghe đâu là vài trăm gram, trong khi để sản xuất một quả bom hạt nhân thô thì cần khoảng 20 kg.

Tuy vậy, giới cầm quyền Mỹ đã lên tiếng hoan nghênh “chiến công” của đồng minh Gruzia, quốc gia mà Washington đã viện trợ hơn 275 triệu USD từ đầu những năm 1990 đến nay nhằm giúp cải thiện năng lực kiểm soát biên giới, an ninh hạt nhân, chất liệu phóng xạ và phòng chống tội phạm trên lĩnh vực hết sức nhạy cảm này. Đây không phải là lần đầu tiên, mà từ năm 1993, Gruzia đã bắt giữ nhiều vụ buôn lậu uranium được làm giàu ở cấp độ cao và chiếm một phần quan trọng trong số 15 trường hợp được Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) ghi nhận trên thế giới.

Vấn đề là nạn buôn lậu uranium chưa tinh chế hoặc mới được làm giàu ở cấp độ thấp đang phát triển tràn lan với quy mô ngày càng lớn. Ấn Độ từng bắt giữ vụ buôn lậu uranium bán tinh chế lên đến hơn 100 kg đang chuẩn bị tuồn sang thị trường chợ đen ở Pakistan. Đầu năm 2010, Brazil tịch thu một khối lượng uranium thô lên tới 450 kg. Tình trạng này diễn ra ở nhiều nước và khắp các châu lục, chứ không riêng khu vực đặc biệt nào. Theo IAEA, số vụ buôn lậu uranium bị bắt giữ trong những năm gần đây thấp hơn so với trung bình trên 100 vụ/năm giai đoạn 2005-2006, nhưng tính chất nguy hại của nó thì không hề suy giảm.

PHÚC GIA AN
(Theo Xinhua, Wikinews và The Times)