Mới đây, phiến quân đã tấn công Saint Anuarite, nhà thờ Công giáo ở khu vực Komanda thuộc Cộng hòa Dân chủ (CHDC) Congo, nơi khoảng 100 người đang tập trung để cầu nguyện. Hàng chục người đã thiệt mạng và nhiều người khác bị bắt làm con tin trong vụ tấn công, gây ra sự phẫn nộ và lên án từ Liên Hiệp Quốc (LHQ) và Tòa thánh Vatican.

Binh sĩ CHDC Congo đứng canh tại khu vực biên giới giáp với Uganda. Ảnh: AFP

Theo giới chức CHDC Congo, nhiều phụ nữ, nam giới và ít nhất 9 trẻ em được báo cáo là nạn nhân của vụ tấn công nói trên, trong khi nhiều trẻ em từ 12-14 tuổi bị bắt cóc. Chưa kể, nhiều nhà cửa và cửa hàng gần nhà thờ cũng bị đốt cháy. Chính quyền địa phương còn phát hiện thêm nhiều thi thể ở đó. Tổng cộng có ít nhất 43 người thiệt mạng. Theo tờ Al Jazeera, Lực lượng Dân chủ Đồng minh (ADF), nhóm vũ trang hoạt động tại các khu vực biên giới giữa CHDC Congo và nước láng giềng Uganda vốn đã tuyên thệ trung thành với tổ chức tự xưng Nhà nước Hồi giáo (IS), nhận trách nhiệm về vụ tấn công.

Đây là một trong nhiều vụ tấn công gần đây của ADF, nhóm mà giới chuyên gia cho rằng đang “trỗi dậy” một cách mạnh mẽ ở CHDC Congo, quốc gia vốn đã mong manh vì xung đột vũ trang. Trước đó, ADF hôm 9-7 đã tiến hành một cuộc tấn công trả đũa tại tỉnh Ituri, khiến 41 dân thường thiệt mạng. Nhóm này cũng nhận trách nhiệm về các cuộc tấn công ở tỉnh Bắc Kivu hồi tháng 5 và tháng 1, lần lượt khiến 18 và 41 dân thường thiệt mạng và 11 người bị bắt cóc.

Giới chuyên gia cảnh báo ADF có thể sẽ gia tăng các cuộc tấn công để duy trì sự hiện diện trong bối cảnh nhiều nỗ lực hòa bình được đưa ra tại khu vực. Vụ tấn công mới diễn ra ngay sau khi Chính phủ CHDC Congo ký các thỏa thuận hòa bình quan trọng với cả Rwanda và nhóm vũ trang M23 do Kigali hậu thuẫn, qua đó làm dấy lên câu hỏi về thời điểm và động cơ đằng sau vụ tấn công. Giới phân tích cho rằng các vụ tấn công của ADF là lời nhắc nhở đến quốc tế về sự tồn tại của nhóm này tại CHDC Congo. 

Được một số chuyên gia và tổ chức quốc tế gọi là “Nhà nước Hồi giáo - Tỉnh Trung Phi”, ADF ban đầu là một nhóm phiến quân ở Uganda, nơi họ cáo buộc chính phủ đàn áp người Hồi giáo. Năm 2002, ADF đã vượt biên giới vào miền Đông CHDC Congo sau khi bị quân đội Uganda dồn dập tấn công. Kể từ đó, nhóm này thường xuyên phát động các cuộc tấn công nhằm vào dân thường ở cả 2 nước từ căn cứ ở các tỉnh Bắc Kivu và Ituri.

Giới nghiên cứu cho rằng chiến thuật của ADF ngày càng trở nên bạo lực hơn theo thời gian. Năm 2015, Jamil Mukulu, người sáng lập ADF, bị bắt tại Tanzania, dẫn đến sự chia rẽ nội bộ. Dưới sự lãnh đạo của thủ lĩnh mới Musa Seka Baluku, ADF năm 2019 đã tuyên bố trung thành với IS và được lực lượng này coi là một “chân rết” ở Trung Phi. Một báo cáo cho thấy, ADF chủ yếu được IS hỗ trợ về mặt tài chính. Lực lượng khoảng 1.000-1.500 thành viên của nhóm này được trang bị vũ khí hạng nhẹ, súng cối, thiết bị nổ tự chế và súng phóng lựu.

Hiện ADF được cho đang kiểm soát các trại tị nạn ở miền Đông CHDC Congo. “Nhóm này có ý định truyền bá tư tưởng Hồi giáo cực đoan. Người ta cũng tin rằng chúng đang tìm cách trả thù các cuộc tấn công quân sự của quân đội CHDC Congo, lực lượng Uganda và lực lượng gìn giữ hòa bình của LHQ tại Congo” - Nico Minde, chuyên gia phân tích của Viện Nghiên cứu An ninh châu Phi, nói với Al Jazeera.

Năm 2021, Mỹ đã liệt ADF vào danh sách các tổ chức khủng bố, xem nhóm này là “một trong những tổ chức khủng bố nguy hiểm nhất ở châu Phi”. Từ tháng 11-2021, Chính phủ Uganda cũng triển khai khoảng 2.000-4.000 binh sĩ đến CHDC Congo sau hàng loạt vụ tấn công xảy ra tại Uganda. Quân đội Uganda năm 2022 đã công khai tuyên bố ủng hộ nhóm vũ trang M23 do Rwanda hậu thuẫn. 

Thực tế, sự hiện diện của binh sĩ Uganda và Rwanda tại CHDC Congo luôn là vấn đề nhạy cảm, góp phần tạo ra sự bất ổn an ninh kéo dài tại nước này. Hồi tháng 6 vừa qua, quân đội Uganda thừa nhận sự hiện diện của họ ở CHDC Congo là nhằm bảo vệ lợi ích thương mại như dầu cọ, xi măng, dầu mỏ. Các thế lực nước ngoài lâu nay bị cáo buộc vơ vét tài nguyên khoáng sản phong phú tại quốc gia khu vực Trung Phi này.

TRÍ VĂN (Tổng hợp)