Các tay súng MEND. Ảnh: AFP

Phong trào Giải phóng Đồng bằng Niger (MEND) tại Nigeria ngày 15-7 đã tuyên bố đơn phương ngừng bắn trong thời hạn 60 ngày như là hành động thiện chí đáp lại việc chính phủ ân xá thủ lĩnh của họ là Henry Okah sau một năm bị bắt giữ.

Tuy nhiên, theo các nhà phân tích, lệnh ngừng bắn trên khó có khả năng được duy trì vì bản thân giới lãnh đạo MEND không thể kiểm soát tất cả các nhóm vũ trang của họ, trong đó có những nhóm muốn tiếp tục cuộc chiến quân sự cho tới khi đạt được mục tiêu cuối cùng. Trong khi đó, người ta cũng cho rằng Tổng thống Umur Yar’Adua khó mà từ bỏ quyết tâm triệt hạ MEND nếu phong trào này không chấp nhận giải giáp để đổi lấy sự khoan hồng của chính phủ. Hồi đầu năm nay, MEND từng tuyên bố đơn phương ngừng bắn trong 4 tháng nhưng mau chóng bị thất bại từ nguyên nhân kể trên. Ngày 25-6 vừa qua, ông Yar’Adua cũng đã đề xuất một thỏa thuận đình chiến 60 ngày và yêu cầu tất cả các tay súng MEND giải giáp để nhận được chính sách ân xá của chính phủ, nhưng lập tức bị phe nổi dậy bác bỏ. Tổng thống Yar’Adua đưa ra sáng kiến này một tháng sau khi quân nổi dậy phát động chiến dịch tấn công quyết liệt nhằm phá hoại các cơ sở dầu mỏ ở Đồng bằng Niger. Kết quả của đợt tấn công đó làm sản lượng dầu thô của Nigeria giảm từ 2,4 triệu thùng/ngày xuống còn 1,7 triệu thùng/ngày.

Từ thất bại này, Tổng thống Yar’Adua đã quyết định cử một nhân vật có hiểu biết hơn về Đồng bằng Niger lên nắm quyền chỉ huy Bộ Quốc phòng, đó là ông Godwin Abbe. Các nhà phân tích cho rằng đây là nước cờ rất quan trọng của ông Yar’Adua trong nỗ lực bình ổn vùng Đồng bằng Niger. Nhưng người ta vẫn chờ đợi xem hành động cụ thể của tân Bộ trưởng Quốc phòng Abbe thì mới có thể đánh giá đâu thật sự là chính sách mới của ông Yar’Adua đối với vùng đất nghèo nàn và lạc hậu này. Người ta không biết liệu Tổng thống Yar’Adua sử dụng ông Abbe cho sứ mạng bất khả thi là buộc các tay súng MEND giải giáp, hay là ngồi vào bàn đàm phán tìm cách giải quyết những vấn đề sâu xa dẫn tới xung đột từ nhiều thập niên qua?

Ông Yar’Adua lên làm tổng thống năm 2007 với lời hứa sẽ thực thi chính sách hòa giải dân tộc và mang lại sự ổn định, phát triển cho vùng Đồng bằng Niger. Nhưng hãng tin AP nhận định ông đã không giải quyết được những vấn đề gốc rễ như ô nhiễm môi trường và kém phát triển cho Đồng bằng Niger, trái lại còn lạm dụng sức mạnh quân sự đối với phe nổi dậy. Ông Yar’Adua thậm chí đã không xem xét kiến nghị của một ủy ban chuyên trách Đồng bằng Niger do chính ông thành lập hồi tháng 9 năm ngoái là tăng mức chia sẻ thu nhập từ dầu mỏ cho các tỉnh khu vực này từ 13% hiện nay lên 25% (Đồng bằng Niger chiếm khoảng 75% lượng dầu khai thác của Nigeria). Xuất khẩu dầu hiện chiếm hơn 80% thu nhập của chính quyền trung ương và 95% nguồn thu ngoại tệ của Nigeria.

Bên cạnh nghèo đói, kém phát triển và sống trong môi trường bị ô nhiễm nghiêm trọng từ quá trình khai thác dầu mỏ, nhiều tỉnh ở Đồng bằng Niger còn chịu cảnh thất nghiệp lên đến 80% dân số lao động và điều này là một trong những nguyên nhân khiến nhiều thanh niên tham gia vào lực lượng chống chính phủ.

Việc ngừng bắn ở Nigeria xem ra rất mong manh bởi lẽ những mâu thuẫn gay gắt giữa các phe phái dường như vẫn còn đó!

KIẾN HÒA (Theo AP, Csmonitor, Bloomberg)