Kazakhstan vừa đồng ý tham gia Hiệp định Abraham, sáng kiến ​​ngoại giao do Mỹ thúc đẩy và được ký kết lần đầu vào năm 2020 nhằm bình thường hóa quan hệ giữa Israel với các quốc gia có đa số nguời Hồi giáo. Diễn biến này sẽ tác động đến Israel và các mục tiêu ngoại giao rộng hơn của Mỹ ở Trung Đông và Trung Á.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) tiếp đón người đồng cấp Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev tại Nhà Trắng ngày 6-11. Ảnh: Akorda

Kazakhstan là quốc gia thứ 6 tham gia Hiệp định Abraham, sau Israel, Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE), Bahrain, Maroc và Sudan.

Lợi ích của Israel

Không giống như các thành viên trước đó, Kazakhstan đã thiết lập quan hệ ngoại giao toàn diện với Israel kể từ năm 1992 nhưng thông qua Hiệp định Abraham, Tel Aviv có thể tăng doanh số bán vũ khí cho quốc gia từng thuộc Liên Xô này.

Sau xung đột tại Dải Gaza, khi Israel bị tẩy chay tại các triển lãm quốc phòng và các hợp đồng vũ khí bị hủy, quốc gia Trung Đông này dồn sức vào những thị trường mới. Trong đó, Kazakhstan có tiềm năng rất lớn, một phần do nhu cầu an ninh ngày càng tăng của nước này. Ví dụ, khoảng cách giữa Kazakhstan với Tajikistan và Afghanistan lần lượt chỉ khoảng 100km và 500km. Do 2 quốc gia này là trọng tâm của các hoạt động thánh chiến, Kazakhstan trở thành mục tiêu an ninh nhạy cảm.

Một địa điểm chiến lược khác ở Kazakhstan mà Israel quan tâm là sân bay vũ trụ Baikonur. Trước đây, Israel từng sử dụng cơ sở này để phóng vệ tinh vào vũ trụ. Trong những năm gần đây, Israel đã chuyển địa điểm phóng vệ tinh sang Mỹ, chủ yếu thông qua tập đoàn SpaceX của tỉ phú Elon Musk. Tuy nhiên, chi phí phóng vệ tinh từ cơ sở Baikonur thấp hơn một nửa hoặc thậm chí chỉ bằng 1/3 so với phóng từ Mỹ.

Hiệp định Abraham 2.0 

Kazakhstan tham gia Hiệp định Abraham là bằng chứng cho thấy tương lai của văn kiện này vượt lên trên các quan hệ đối tác Arab - Israel và những cạnh tranh lịch sử bắt nguồn từ cuộc xung đột Israel - Palestine. Hiệp định có tiềm năng mở rộng sang các quốc gia Hồi giáo có ảnh hưởng địa chiến lược và quan trọng về mặt kinh tế ở châu Á, châu Phi và Âu - Á. 

Kazakhstan chỉ là bước khởi đầu cho kế hoạch này. Nhiều quốc gia Trung Á như Azerbaijan và Uzbekistan cũng muốn tham gia Hiệp định Abraham, trong bối cảnh các nước này ngày càng xa rời Nga và Iran để xích lại gần Mỹ, Israel. Giành được sự ủng hộ của Kazakhstan và Azerbaijan, những quốc gia có trữ lượng khí đốt và uranium dồi dào cùng vị trí nằm ngay cửa ngõ Biển Caspi, sẽ tạo cho Mỹ và Israel lợi thế chiến lược trước Nga và Iran tại các khu vực được coi là phạm vi ảnh hưởng độc quyền của Tehran. 

Phần lớn các nước thành viên Tổ chức Hợp tác Hồi giáo (OIC) hiện có quan hệ chính thức với Israel. OIC được thành lập vào năm 1969, với 57 quốc gia thành viên từ 4 châu lục. Do vậy, đây là cơ hội để chuyển đổi Hiệp định Abraham từ một tuyên bố chính thức công nhận Israel và thúc đẩy hòa bình, thành một khối khu vực có lợi ích kinh tế và chính trị chung. Hiệp định Abraham phiên bản 2.0 sẽ bao gồm Mỹ, Israel cùng tất cả các quốc gia OIC có quan hệ với Israel và bất kỳ nước nào muốn gia nhập.

HẠNH NGUYÊN (Theo Globes, L’Observateur)