Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 10-9 chỉ định ông Charles Kupperman làm quyền Cố vấn An ninh Quốc gia, sau khi sa thải nhân vật “diều hâu” hàng đầu về chính sách đối ngoại John Bolton.

 Tổng thống Trump (trái) và ông Bolton. Ảnh: NYT

Quyết định bãi nhiệm, như thường lệ, được Tổng thống Trump thông báo trên Twitter. Trước đó, lãnh đạo Mỹ nói với cố vấn Bolton rằng vai trò của ông tại Nhà Trắng “không còn cần thiết”. Nguyên nhân là do bất đồng giữa tổng thống với vị phụ tá trong cách xử lý các thách thức đối ngoại, đặc biệt liên quan CHDCND Triều Tiên, Nga, Iran và Afghanistan. 

Theo giới quan sát, sự ra đi đột ngột của một trong những tiếng nói bất đồng ở Nhà Trắng cho thấy Tổng thống Trump dường như chú trọng người “biết lắng nghe” quan điểm của ông hơn là theo “tư duy phản biện”. Có ý kiến nhận xét John Bolton dành phần lớn nhiệm kỳ để “kiềm chế” tổng thống thực hiện những thỏa thuận mà ông cho là “không khôn ngoan”. Ngược lại, ông Trump thường tỏ ra bất mãn với cách tiếp cận “muốn đẩy Mỹ vào xung đột” của cố vấn an ninh.

Ông Bolton được bổ nhiệm từ tháng 3-2018 thay Tướng HR McMaster. Nhiều người cho rằng sự đồng điệu giữa ông Bolton và Tổng thống Trump về Triều Tiên, Iran đã mở đường cho nhân vật “diều hâu” thời Tổng thống George W. Bush trở lại Nhà Trắng. Nhưng với chuyển biến bất ngờ trong quan hệ Mỹ-Triều, mâu thuẫn giữa ông Trump và cố vấn an ninh bắt đầu “leo thang” khi ông Bolton hoài nghi nỗ lực phi hạt nhân hóa sẽ thất bại. Quan hệ càng rạn nứt khi người này nhiều lần công khai lên án Nga có nguy cơ trở thành “mối đe dọa đáng kể” đối với lợi ích quốc gia Mỹ. Năm ngoái, vị chiến lược gia 70 tuổi còn âm thầm phối hợp với một số quan chức chính quyền và những nước đồng minh gây áp lực để Tổng thống Trump duy trì lực lượng Mỹ ở Syria. Lập trường hai bên về cuộc chiến ở Iraq cũng khác xa nhau. Trong khi ông Trump coi chiến dịch của chính quyền Bush ở Iraq năm 2003 là “sai lầm lớn”, cố vấn Bolton lại ủng hộ mạnh mẽ.

Một thành viên trong đảng Cộng hòa tiết lộ căng thẳng giữa tổng thống và cố vấn an ninh trở nên nghiêm trọng hơn sau khi chủ nhân Nhà Trắng hủy kế hoạch không kích Iran nhằm trả đũa vụ máy bay không người lái của Mỹ bị bắn rơi. Tình hình có vẻ “không thể cứu vãn” khi ông Bolton cứng rắn trước cuộc gặp tiềm năng giữa Tổng thống Trump và người đồng cấp Iran Hassan Rouhani bên lề cuộc họp Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc sắp tới. Theo Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo, kể cả khi Tổng thống Trump sẵn sàng gặp lãnh đạo Iran mà không cần điều kiện tiên quyết, ông Bolton cũng sẽ không ngần ngại lên tiếng phản đối.

Tuy nhiên, Thượng nghị sĩ Lindsey Graham cho biết căng thẳng lên đỉnh điểm và trở thành “giọt nước tràn ly” chấm dứt vai trò của ông Bolton là sau vụ kế hoạch hòa đàm với phiến quân Taliban bị hủy hôm 7-9. Theo CNN, ông Trump ủng hộ đề xuất của Ngoại trưởng Pompeo và một số quan chức về việc đàm phán với Taliban tại Trại David. Ngược lại, cố vấn Bolton dù đang thăm Ba Lan vẫn liên lạc về Nhà Trắng trong chiến dịch ngăn tổng thống ký thỏa thuận hòa bình với lực lượng này.

Ai có thể thay thế John Bolton

Như lời Tổng thống Trump, Cố vấn An ninh Quốc gia mới (và là người thứ tư dưới thời ông) dự kiến được chỉ định vào tuần tới. Ngoài cấp phó Kupperman đang tạm lên thay, Nhà Trắng hiện cân nhắc ít nhất 10 ứng viên gồm: đặc phái viên về Triều Tiên Stephen Biegun, đặc phái viên về Iran Brian Hook, Đại tá lục quân về hưu Douglas MacGregor, cựu Phó Tham mưu trưởng lục quân Jack Keane, đại sứ Mỹ tại Đức Richard Grenell, đại sứ Mỹ tại Hà Lan Pete Hoekstra, cựu Phó Cố vấn An ninh Quốc gia Ricky Waddell, cố vấn an ninh của quyền Chánh Văn phòng Nhà Trắng Rob Blair và Keith Kellogg, cố vấn an ninh của Phó Tổng thống Mike Pence.

Trong số này, Tướng Keane đang là lựa chọn sáng giá. Từng được Tổng thống Trump đề nghị “tái xuất” lãnh đạo Lầu Năm Góc, vị Tướng 4 sao giàu kinh nghiệm và trực tính được kỳ vọng là ứng viên phù hợp để làm việc với bộ máy an ninh quốc gia.

MAI QUYÊN