Dự án mở rộng hải cảng Chabahar của Iran trên Vịnh Oman vừa được  khánh thành hôm 3-12, mở ra triển vọng thúc đẩy kết nối giao thương giữa Iran, Ấn Độ, các nước Trung Á và châu Âu, qua đó cạnh tranh với hải cảng Gwadar của Pakistan trên bàn cờ chiến lược Ấn Độ Dương.

Tổng thống Rouhani tại bến cảng Chabahar hôm khánh thành 3-12. Ảnh: AP

Hãng tin AFP cho biết, dự án mở rộng hải cảng Chabahar được khởi động từ năm 2003 và vừa hoàn thành với tổng chi phí khoảng 1 tỉ USD, trong đó Ấn Độ cung cấp khoản tín dụng 235 triệu USD. Nó đã trải qua nhiều năm ngưng trệ vì lệnh cấm vận quốc  tế và chỉ được đẩy nhanh tiến độ xây dựng sau thỏa thuận hạt nhân Iran được ký kết cuối năm 2015.

 Cửa ngõ quốc tế

Hải cảng Chabahar mở rộng có công suất hàng hóa tăng gấp 3 lần, từ 2,5 triệu tấn lên 8,5 triệu tấn/năm, tương đương tổng công suất hiện tại của tất cả bến cảng ở miền Bắc Iran. Hải cảng này có thể tiếp nhận tàu chở hàng 120.000 tấn.

Cùng với dự án mở rộng hải cảng Chabahar, Iran và Ấn Độ đã ký thỏa thuận xây dựng một tuyến đường sắt dài 500km từ cảng Chabahar đến Zahedan, thủ phủ của tỉnh Sistan-Baluchestan, nơi tiếp giáp biên giới Afghanistan. Tập đoàn đường sắt quốc gia Ấn Độ IRCON đã đồng ý xây dựng tuyến đường sắt trị giá 1,6 tỉ USD này. Tuyến đường sắt Chabahar-Zahedan là dự án kết nối với sáng kiến Vành đai vận chuyển quốc tế Nam-Bắc, một mạng lưới đa phương tiện (đường bộ, đường thủy và đường sắt) dài 7.200km giữa Ấn độ, Iran, Afghanistan, Armenia, Azerbaijan, Nga, Trung Á và châu Âu.

Vì thế, tuyến đường sắt Chabahar-Zahedan sẽ tiếp tục được xây dựng kết nối với Zaranj, thành phố biên giới miền Tây Nam của Afghanistan. Một khi được kết nối, hàng hóa của Afghanistan từ thành phố Zaranj sẽ được vận chuyển trên tuyến đường sắt dài 1.380km tới Chabahar trước khi được đưa xuống tàu đến Ấn Độ. Ngoài ra, Iran cũng có kế hoạch trị giá 1 tỉ USD kết nối đường sắt quốc gia tới hải cảng Chabahar. Hải cảng Chabahar, theo kế hoạch, sẽ tiếp tục được nâng cấp với công suất vận chuyển hàng hóa lên đến 82-85 triệu tấn/năm trong vòng 14 năm tới. Không chỉ đường sắt, Iran còn sẽ phát triển đường bộ và hàng không tại Chabahar phục vụ nhu cầu giao thương với các nước láng giềng.

Phát biểu tại buổi lễ khánh thành, Bộ trưởng Giao thông Iran Abbas Akhoundi nói rằng hải cảng Chabahar trên Vịnh Oman “sớm trở thành một trung tâm thương mại quan trọng của Iran”.  Mạnh mẽ hơn, Tổng thống Hassan Rouhani tuyên bố đây là “ngày lịch sử” của người dân ở Chabahar và của cả Iran. Ông Rouhani nhấn mạnh Chabahar là “cửa ngõ quốc tế và trong tương lai sẽ trở thành hải cảng lớn nhất quốc gia, giữ vai trò hết sức quan trọng cả về kinh tế lẫn chính trị”. Theo Tổng thống Rouhani, hải cảng Chabahar có ý nghĩa quan trọng đặc biệt là kết nối các hành lang thương mại đi từ Iran ra Ấn Độ Dương rộng lớn.

Đối thủ của Gwadar

Tổng thống Rouhani khẳng định thông qua hải cảng Chabahar, hàng hóa được cung cấp cho các nước láng giềng sẽ rẻ hơn và thời gian ngắn hơn. Cụ thể, hàng hóa từ cảng Chabahar đến Afghanistan sẽ rẻ hơn 1.000 USD cho mỗi container 20 feet so với đi qua các cảng của Pakistan. Hải cảng Chabahar vì thế được coi là đối thủ của cảng Gwadar ở Pakistan chỉ cách xa khoảng 88km. Cảng Gwadar lại được xây dựng dưới sự hỗ trợ của Trung Quốc.

Đặc biệt, theo hãng tin AP, hiện Pakistan không cho phép Ấn Độ mượn lãnh thổ vận chuyển hàng hóa  đến Afghanistan do mối quan hệ song phương căng thẳng. Cho nên, giám đốc dự án cảng Chabahar, ông Amirhossein Esmaeili cho rằng cảng Chabahar là con đường chiến lược của Ấn Độ. Cũng theo Esmaeili, việc vận chuyển hàng hóa đến Afghanistan thông qua Pakistan là điều bất khả thi về mặt an ninh và chi phí quá cao. Không chỉ là nơi tiếp nhận hàng hóa, Afghanistan được kỳ vọng là nơi trung chuyển hàng hóa  của Ấn Độ tới Trung Á và châu Âu. Do đó, tuyến vận tải qua Iran đến Afghanistan-Trung Á-châu Âu mang ý nghĩa chiến lược của Ấn Độ trước hai đối thủ địa chiến lược Trung Quốc và Pakistan. Hai nước này cũng đang triển khai dự án vành đai kinh tế 46 tỉ USD liên quan đến cảng Gwadar.

Trong khi đó, Chabahar là hải cảng đầu tiên của Iran nằm ngoài vùng Vịnh, nơi thường xuyên xảy ra căng thẳng giữa hải quân Iran và Mỹ.

ĐỨC TRUNG