Khi các nỗ lực ngoại giao nhằm buộc Israel chấm dứt chiến dịch quân sự ở Dải Gaza chững lại, sự chú ý đang chuyển sang các biện pháp kinh tế của châu Âu đối với Nhà nước Do Thái.

“Nhóm Madrid” nhóm họp hôm 25-5. Ảnh: AFP

Ngày 25-5, đại diện của các quốc gia châu Âu và Arab đã nhóm họp tại thủ đô Madrid của Tây Ban Nha để thảo luận về các biện pháp nhằm buộc Israel chấm dứt cuộc chiến chống phong trào Hồi giáo Hamas ở Gaza. Phát biểu khai mạc hội nghị “Nhóm Madrid”, Ngoại trưởng Tây Ban Nha Jose Manuel Albares cho biết Madrid đã kêu gọi các đối tác ban hành lệnh cấm vận vũ khí đối với Israel. Tây Ban Nha cũng sẽ đề xuất đình chỉ ngay lập tức quan hệ đối tác thương mại giữa Liên minh châu Âu (EU) và Israel, giải pháp mà Brussels đang cân nhắc.

Hội nghị diễn ra trong bối cảnh nhiều đồng minh phương Tây của Israel đang nhanh chóng quay lưng với nước này do cuộc chiến toàn diện và khủng hoảng nhân đạo ngày càng trầm trọng ở Gaza.

Sau khi thỏa thuận ngừng bắn sụp đổ vào đầu tháng 3, Israel đã áp đặt lệnh phong tỏa hoàn toàn đối với Gaza. Trước áp lực quốc tế, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tuần rồi đã nhượng bộ khi ông cho phép đưa hàng viện trợ nhân đạo “cơ bản” vào Gaza. Tuy nhiên, chỉ có vài chục xe tải chở hàng vào dải đất, với nhiều chiếc đã bị bọn cướp lục soát trước khi đến tay dân thường, khiến “bóng ma” nạn đói vẫn bao trùm vùng đất của người Palestine.

Hà Lan, một trong những đồng minh chủ chốt của Israel trong khu vực, gần đây đã đề xuất xem xét lại hiệp ước hợp tác của EU với Tel Aviv. Cụ thể, Ngoại trưởng Hà Lan Casper Veldkamp kêu gọi khối này điều tra vấn đề Israel tuân thủ Điều 2 của Hiệp định EU - Israel, trong đó ràng buộc quan hệ thương mại với việc tôn trọng nhân quyền và các nguyên tắc dân chủ.

Việc có tới 17 ngoại trưởng EU ủng hộ đề xuất trên báo hiệu một bước ngoặt tiềm năng: động lực nghiêm túc đầu tiên đằng sau động thái đánh giá lại khuôn khổ thương mại vốn tạo nền tảng cho quan hệ ngoại giao và kinh tế. Nếu phát hiện Israel vi phạm Điều 2, EU có thể đình chỉ một số điều khoản trong thỏa thuận hoặc ban hành các biện pháp trừng phạt kinh tế có mục tiêu.

Những tác động của đòn trừng phạt này là rất lớn. EU là đối tác thương mại lớn nhất của Israel, chiếm 32% tổng kim ngạch thương mại hàng hóa của Nhà nước Do Thái vào năm 2024 (đạt gần 48,3 tỉ USD). Thương mại dịch vụ góp thêm 29 tỉ USD, trong khi đầu tư trực tiếp nước ngoài song phương đạt hơn 134,8 tỉ USD. Điều này nhấn mạnh quan hệ kinh tế gắn kết sâu sắc giữa hai bên.

Với quy mô kim ngạch thương mại như thế, động thái đình chỉ hoặc hạ cấp quan hệ thương mại song phương có thể ảnh hưởng đến khả năng phục hồi kinh tế và duy trì các hoạt động quân sự dài hạn của Israel ở Gaza. Hồi tuần rồi, Anh đã đình chỉ các cuộc đàm phán thương mại tự do với Israel cũng vì cuộc chiến của nước này ở Gaza.

Nhưng bất chấp chỉ trích ngày càng tăng từ cộng đồng quốc tế, Israel chưa từ bỏ mục tiêu kiểm soát hoàn toàn Gaza. Tại cuộc họp ngày 25-5, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) đã đặt ra mục tiêu kiểm soát 75% lãnh thổ Gaza trong vòng 2 tháng và san bằng hạ tầng của Hamas tại đây.

Theo kế hoạch, toàn bộ dân số của vùng lãnh thổ rộng 365km² này sẽ bị dồn vào 3 khu vực chiếm 25% Gaza. Hiện quân đội Israel quản lý khoảng 40% dải đất. Ngoài ra, chiến dịch quân sự của IDF cũng nhằm xóa sổ hoàn toàn lực lượng Hamas, buộc nhóm này trả tự do cho 57 con tin còn lại ở Gaza.

HẠNH NGUYÊN (Theo AFP, Atlantic Council)